COURAGE

łączymy kolekcje

Album „Bóg zazdrości nam pomyłek” wydany w 1999 roku stanowił podsumowanie dwudziestolecia działalności Łodzi Kaliskiej. Kolorowa publikacja w twardej oprawie, z dołączoną płytą prezentującą najważniejsze filmy i wideoperformanse grupy, ugruntowała pozycję „kaliszan” w polskiej sztuce współczesnej. Stanowi przy tym do dziś najpełniejszy przegląd prac, zdjęć, manifestów, rysunków i dokumentów Łodzi Kaliskiej z okresu od początku jej powstania do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku.

Publikacja opracowana i zredagowana została przez Łódź Kaliską Muzeum i tak jest sygnowana – jako dzieło całej grupy. Autorem koncepcji jest Andrzej Kwietniewski, zaś na okładce wykorzystano pracę Marka Janiaka „Sztuka żenująca sztuce racjonalnej”. Album można czytać w dwóch kierunkach: sąsiednie strony są celowo odwrócone do góry nogami i ułożone w odmiennej kolejności. W efekcie książka nie ma początku i końca, zaś obie okładki – z przodu i z tyłu – są identyczne. W ten sposób Łódź Kaliska po raz kolejny zażartowała sobie z odbiorców swojej sztuki – tym razem łamiąc przyzwyczajenia czytelników do linearnego i jednokierunkowego porządku druku.

Publikacja nieprzypadkowo ukazała się w dwudziestą rocznicę istnienia grupy. „Kaliszanie” wydali ją samodzielnie (choć z pomocą finansową Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Urzędu Miasta Łodzi, a także sponsorów prywatnych), podkreślając w ten sposób swój autonomiczny, względnie niezależny od galerii i muzeów status w świecie sztuki.

Dezorganizacja archiwum postępowała stopniowo. Rozpoczęło ją przeniesienie siedziby Duszpasterstwa Środowisk Twórczych do nowo odrestaurowanego i poświęconego kościoła św. Brata Alberta i św. Andrzeja Apostoła w Warszawie w 1999 roku. Budynek został poważnie uszkodzony w wyniku pożaru w 2008 roku, a samo Archiwum musiało być przeniesione. Ostatecznym powodem dezintegracji przyszło wraz z odejściem na emeryturę ks. Niewęgłowskiego, twórcy i zarządcy kolekcji, który zabrał część zawartości archiwum do swojego domu w Zbuczynie. Pozostałe elementy archiwum zostały rozproszone i podzielone pomiędzy sympatyków Duszpasterstwa, którzy przechowują je w swoich mieszkaniach.

Książka Dzicy z naszej ulicy. Antropologia kultury młodzieżowej wydana w 1999 roku nakładem Ośrodka Badań Młodzieży Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych UW stanowiła publikację rozprawy habilitacyjnej Barbary Fatygi. Było to ukoronowanie blisko dziesięcioletnich badań kultury młodzieżowej, prowadzonych przez Fatygę z pomocą jej studentów. To w trakcie tych badań powstało gigantyczne archiwum gromadzące fanziny, ulotki, plakaty, kasety i inne materiały kultury młodzieżowej, jak również nagrania i transkrypcje wywiadów z przedstawicielami tej kultury oraz wycinki i artykuły prasowe na temat młodzieży.

Praca Fatygi oparta jest na analizie źródeł zebranych w archiwum, oferując oryginalną propozycję metodologiczną badania kultury młodzieżowej. W przeciwieństwie do koncepcji socjologicznych, w których centrum zainteresowań znajdowała się młodzież jako grupa społeczna, Fatyga sformułowała projekt antropologiczny, skupiając się na samej kulturze młodzieżowej, jej tekstach, zawartych w nich doświadczeniach (np. twórczości, codzienności, a także czasoprzestrzennych uwarunkowań tych doświadczeń), a wreszcie sporo miejsca poświęcając analizom młodzieżowych protestów lat 1989-1993 rozumianych jako forma ekspresji kulturowej. Jednocześnie badaczka posiłkowała się socjologicznymi – ilościowymi i jakościowymi – danymi na temat polskiej młodzieży, zaś antropologię kultury młodzieżowej projektowała nie jako subdyscyplinę antropologii, lecz jako przedsięwzięcie z zakresu antropologii współczesności. 

Kultura młodzieżowa była w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych istotnie ważkim zagadnieniem współczesnej kultury, a jej poznanie pomagało w zrozumieniu szerszych procesów kulturowych. Dzicy z naszej ulicy do dziś stanowią jedną z najważniejszych prac z obszaru kultury młodzieżowej, kultury alternatywnej, subkultur młodzieżowych i kultury współczesnej, a zawarte w tej książce pomysły teoretyczne i zestaw metod i technik badawczych wydają się nadal inspirować kolejnych badaczy.