COURAGE

łączymy kolekcje

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu został powołany na mocy ustawą w 1998 r. i jest państwową placówką o uprawnieniach badawczych, edukacyjnych, archiwalnych, śledczych i lustracyjnych. Jego główna siedziba znajduje się w Warszawie, ma jeszcze 11 oddziałów w dużych miastach i siedem delegatur. Działalność IPN obejmuje bardzo szeroki okres historyczny - od 1944 do 1989 roku. Do zadań Instytutu należy gromadzenie i zarządzanie dokumentami organów bezpieczeństwa państwa, sporządzonymi od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., prowadzenie śledztw w sprawie zbrodni nazistowskich i komunistycznych, w tym zbrodni popełnionych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości, popełnionych w okresie od 8 listopada 1917 r. do 31 lipca 1990 r. Inne ważne zadania Instytutu to prowadzenie badań naukowych oraz działalność w zakresie edukacji publicznej. 

Instytut Pamięci Narodowej ściśle współpracuje z Archiwami Państwowymi, organizacjami zrzeszającymi kombatantów, stowarzyszeniami historycznymi i agendami zagranicznymi, zajmującymi się upamiętnianiem i badaniem historii najnowszej, szczególnie w Europie Środkowo-Wschodniej.

Instytut Historyczny Generała Sikorskiego został założony w maju 1945 roku i nazwany imieniem generała Władysława Sikorskiego (1881-1943), dowódcy Polskiej Armii i Premiera Rządu Polskiego na Uchodźstwie. Instytut utworzono po porozumieniu pomiędzy Heleną Sikorską, wdową po generale Sikorskim, a komitetem organizacyjnym, w skład którego wchodzili wysocy dowódcy Polskiej Armii i członkowie Rządu na Uchodźstwie. Aby uniknąć presji politycznej ze strony rządu brytyjskiego i reżimu państwowego w Warszawie, instytucję założono jako stowarzyszenie, które później otrzymało status organizacji dobroczynnej. Instytut zyskał obecną nazwę (Polski Instytut i Muzeum gen. Sikorskiego – PISM) w 1965 roku, kiedy Instytut Historyczny Generała Sikorskiego połączył się z Polskim Ośrodkiem Naukowym. W 1988 roku do Instytutu przyłączono także Studium Polski Podziemnej. Na PISM składają się Archiwa i Muzeum, które również posiada własne fotograficzne, filmowe i dźwiękowe archiwa. Zbiory archiwalne przedstawiają polski wysiłek wojenny w czasie II wojny światowej i zawierają dokumenty tworzone przez Rząd Polski, Polskie Siły Zbrojne, ruch oporu, osoby indywidualne i instytucje.

W czasie rządów komunistycznych w Polsce, rolą Instytutu było zachowanie polskiej kultury i historii. Instytut dawał też wolny i niczym nieskrępowany dostęp do polskich archiwów i edukacji. Poprzez swoje badania, publikacje i wystawy, PISM walczył z propagandą i historiografią oficjalnie przekazywaną przez reżim w Polsce. Po 1989 roku jego rola się zmieniła. Instytut wciąż stanowi jedno z najważniejszych źródeł wiedzy o polskiej historii czasów II wojny światowej, zwłaszcza poza granicami kraju. Współpracuje z Muzeum Królewskich Sił Powietrznych, polskimi Archiwami Państwowymi, Muzeum Polskiej Armii w Warszawie, Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, Biblioteką Polską w Paryżu, a także Instytutem Polskim w Rapperswil w Szwajcarii.

Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego od założenia w 2003 roku zajmuje się dokumentacją, promocją i rozwijaniem polskiego życia teatralnego. W ramach działalności Instytutu prowadzony jest największy polski portal internetowy dotyczący teatru (http://www.e-teatr.pl) i specjalistyczna księgarnia teatrologiczna. 

Instytut Teatralny dysponuje też największym w kraju archiwum poświęconym współczesnemu teatrowi. Znajdują się w nim plakaty, recenzje, zdjęcia, programy teatralne i inne dokumenty pokazujące nie tylko oficjalne przedsięwzięcia w państwowych teatrach, ale również działania ruchów studenckich i alternatywnych w polskim teatrze.

Skłot Rozbrat istnieje od 1994 roku i od początku prowadzony jest przez kolektyw. Ruch anarchistyczny w Poznaniu po wojnie zaistniał dopiero pod koniec lat osiemdziesiątych. Na początku następnej dekady - podobnie jak w Warszawie, Lublinie, Trójmieście i innych miastach - domagał się przyznania lokalu na własną działalność. W 1990 roku anarchiści okupowali w tym celu siedzibę ZSMP. Dwa lata później miasto oddało im poniemiecki bunkier przy ulicy Lutyckiej. Miejsc nie nadawało się do użytkowania i zostało szybko porzucone. W 1994 roku poznańscy anarchiści, zainspirowani działaniami autonomistycznymi w Niemczech, Holandii i Włoszech, postanowili zmienić taktykę i zaskłotować pustostan. Wybrali opustoszałe budynki dawnej hurtowni przy ulicy Pułaskiego. Od 1994 roku mieści się tam skłot Rozbrat, obecnie najdłużej działający skłot w Polsce.

Pierwsze dwa lata istnienia skłotu wypełnione były pracami remontowymi i adaptacyjnymi. W 1995 roku na skłocie zaczęły odbywać się koncerty. W 1997 roku założona została na skłocie Poznańska Biblioteka Anarchistyczna, a regularnym zwyczajem stały się Biesiady Wolnościowe. Od tego też roku Rozbrat jest nieformalną siedzibą poznańskiej sekcji Federacji Anarchistycznej. W 2000 roku powstał Klub Anarchistyczny. O ile w latach dziewięćdziesiątych Rozbrat był centrum kultury alternatywnej - miejscem koncertów, wystaw, spotkań, wieczorków poetyckich itd. - o tyle na początku lat dwutysięcznych, pod wpływem międzynarodowego ruchu alterglobalistycznego, kolektyw Rozbrat przestawił swoją działalność na cele społeczno-polityczne. Zmianę tę należy postrzegać w szerszym kontekście atrofii kultury alternatywnej pod koniec lat dziewięćdziesiątych i starć ideowych w ruchu anarchistycznym w Polsce. W latach dziewięćdziesiątych dominowały w tym ruchu postawy indywidualistyczne i libertariańskie, a przedmiotem zainteresowania były kwestie kultury, sztuki, filozofii. Na początku nowej dekady przewagę zdobyli anarchiści zorientowani lewicowo, prospołecznie, zainteresowani walką polityczną. Od tego czasu Rozbrat jest centrum społecznym goszczącym inicjatywy lokatorskie, pracownicze, ekologiczne i antyfaszystowskie.

Kolektyw skłotu od początku kieruje się zasadami samorządności i radykalnej demokracji, z zasady odrzucając wszelkie dotacje, subsydia, mecenaty i działalność komercyjną. Poznańska Biblioteka Anarchistyczna jest jedną z wielu form działalności, które zlokalizowane są na terenie skłotu i podlegają decyzjom kolektywu.

Źródła:

"Krótka historia Rozbratu", rozbrat.org, http://www.rozbrat.org/rozbrat.
Małgorzata Praczyk (red.), "Poznań w działaniu", Stowarzysenie Czas Kultury, Poznań 2017.