W sierpniu 1980 roku Dąbrówka wykonała własny stempel, o niezwykle wzniosłej (jak na nastolatkę) treści oraz dopracowanej formie graficznej. Stempel przedstawia polską flagę nad tłumem strajkujących. Treść głosi: "Strajkiem wywalczymy sprawiedliwą władzę". Według samej autorki, znaczek miał głosić: "Tylko strajkiem wywalczymy sprawiedliwą władzę", ale pierwsze słowo nie udało się młodej artystce i za radą ojca zostało usunięte z linorytu. Stempel został odbity na kopertach i razem z odbitkami wykonanymi przez Józefa Figielę rozprowadzony w Stoczni Gdańskiej.
W późniejszym czasie Dąbrówka Figiela-Miadziółko kontynuowała karierę artystyczną. Ukończyła Akademię Sztuk Pięknych w Gdańsku i pracowała m.in. jako ilustratorka książek.
-
Lokalizacja:
- Gdańsk, Poland
Od 2012 roku do śmierci w 2014 roku był zaangażowany w projekt „Rozproszone Archiwa NSZZ Solidarność”, który miał na celu stworzenie systemu informacji o miejscach, gdzie są przechowywane akta NSZZ „Solidarność” - aby badacze na bazie tych dokumentów mogli pisać historię "Solidarności".
-
Lokalizacja:
- Gdańsk, Poland
Waldemar Fydrych (1953) był jednym ze współzałożycieli Ruchu Nowej Kultury, autorem Manifestu Surrealizmu Socjalistycznego, a następnie – liderem ruchu Pomarańczowej Alternatywy. Absolwent historii i historii sztuki, happener, malarz, autor kilku książek, twórca Muzeum Pomarańczowej Alternatywy.
Fydrych był jednym z głównych twórców, liderów i teoretyków kultury alternatywnej w Polsce Ludowej. Wywodzący się z toruńskiego drobnomieszczaństwa, po skończeniu technikum cukrowniczego zdecydował się studiować historię na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, by uniknąć powołania do wojska. W trakcie studiów zainteresował się kabaretami studenckimi i teatrem awangardowym; po trzecim roku przeniósł się na Uniwersytet Bolesława Bieruta we Wrocławiu, szukając bardziej tolerancyjnego i różnorodnego otoczenia. Tam zetknął się z Festiwalem Teatru Otwartego, odbył staż w Instytucie Laboratorium Jerzego Grotowskiego, a przede wszystkim wszedł w szerokie w tym mieście kręgi hipisowskie. Po śmierci Stanisława Pyjasa w 1977 roku Fydrych był jednym z działaczy Studenckiego Komitetu Solidarności w stolicy Dolnego Śląska. Równolegle ze studiami historycznymi podjął też naukę na drugim kierunku – historii sztuki. Kapitał szkolny, zgromadzony w ciągu wydłużonego okresu edukacji, umożliwił Fydrychowi awans społeczny z syna krawca i telefonistki na lidera radykalnego ruchu studenckiego i artystę sztuki performatywnej.
W 1980 roku Fydrych, znany już jako “Major”, wraz z kolegami zarejestrował na uczelni Ruch Nowej Kultury – organizację studencką alternatywną wobec zarówno Socjalistycznego Zrzeszenia Studentów Polskich, jak i Niezależnego Zrzeszenia Studentów. W tym samym roku napisał Manifest Surrealizmu Socjalistycznego. Jesienią 1981 roku brał udział w strajkach studenckich, wybijając się na przywódcę radykalnej, anarchizującej frakcji. Po wprowadzeniu stanu wojennego uprawiał “malarstwo taktyczne”: na plamach, powstałych po usunięciu antyrządowych haseł, malował krasnoludki; został również buddystą. Do działań artystycznych wrócił w 1986 roku, a od wiosny 1987 organizował happeningi o charakterze ludowego, ulicznego widowiska, z elementami teatru, muzyki, parady. W 1988 roku odebrał Nagrodę Komitetu Kultury Niezależnej “Solidarność”; był już wówczas “gwiazdą opozycji”, jak scharakteryzował go drugoobiegowy magazyn “Kontakt”. Wiosną tegoż roku skazany na dwa miesiące aresztu, uwolniony został po trzech tygodniach, wskutek presji młodzieży, działaczy studenckich i intelektualistów. Porażka w wyborach do senatu w 1989 roku wraz z gwałtownymi przemianami politycznymi skłoniły “Majora” do emigracji do Francji, gdzie utrzymywał się z prac fizycznych (m.in. jako malarz pokojowy), lecz jednocześnie korzystał z aury dysydenta i opozycyjnego artysty.
W 1999 roku wrócił do Polski, już jako poważany artysta i kustosz dziedzictwa Pomarańczowej Alternatywy. Trzykrotnie startował w wyborach na prezydenta Warszawy, próbując kontynuować happeningi polityczne z końca lat osiemdziesiątych; równolegle uprawiał publicystykę, wygłaszał wykłady i malował obrazy. W 2007 roku założył Fundację Pomarańczowa Alternatywa, przystąpił do organizacji archiwum ruchu, a następnie – pracy nad wirtualnym Muzeum Pomarańczowej Alternatywy, które ostatecznie uruchomione zostało pod koniec 2011 roku. W 2012 roku obronił doktorat na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W międzyczasie Fydrych publikował kolejne książki na temat dokonań własnych i ruchu Pomarańczowej Alternatywy.
Od początku swoich działań z pogranicza sztuki i aktywizmu społecznego Fydrych prowadził dokumentację happeningów, zbierał gazety, ulotki, plakaty i fotografie. Już w 1989 roku opublikował, wspólnie z Bohdanem Doboszem, książkę Hokus Pokus czyli Pomarańczowa Alternatywa – pierwszą publikację na temat ruchu. W 2001 skończył, już samodzielnie, Żywoty Mężów Pomarańczowych, w 2006 – książkę Krasnoludki i gamonie o swoich losach emigracyjnych, w 2008 – album Pomarańczowa Alternatywa. Rewolucja krasnoludków (wspólnie z Bronisławem Misztalem), wreszcie w 2013 – autobiografię Major. W latach dwutysięcznych miały miejsce również wystawy dokumentalne Pomarańczowej Alternatywy (m.in. w Parlamencie Europejskim w Brukseli w 2005 roku, w Galerii Centre 59 Rivoli w Paryżu w 2011 roku, w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie w 2011 roku), jak również indywidualne wystawy Fydrycha; w obu przypadkach znakomita większość eksponatów pochodziła ze zbiorów “Majora”, a następnie – założonej i kierowanej przez niego Fundacji Pomarańczowa Alternatywa. Fydrych był pomysłodawcą, twórcą koncepcji i głównym realizatorem wirtualnego Muzeum Pomarańczowej Alternatywy, którego pierwsza wersja powstała w 2009, a druga – w 2011 roku.
Źródła:
Waldemar Fydrych, Bohdan Dobosz, "Hokus Pokus czyli Pomarańczowa Alternatywa", Wydawnictwo Aneks, Wrocław 1989.
Waldemar Fydrych, "Żywoty Mężów Pomarańczowych", Fundacja Pomarańczowa Alternatywa, Warszawa 2010.
Waldemar Fydrych, "Krasnoludki i gamonie", Fundacja Pomarańczowa Alternatywa, 2006.
Waldemar Fydrych, "Major", Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2013.
-
Lokalizacja:
- Warszawa, Warsaw, Poland
Henryk Gajewski (1948) jest artystą, fotografem, reżyserem filmowym, teoretykiem i animatorem. W latach 1972-1978 prowadził Galerię Remont, a następnie, do 1982 roku, Post Remont – eksperymentalny ośrodek edukacyjno-artystyczny otwarty na nowe nurty w kulturze. Gajewski zorganizował międzynarodowy festiwal sztuki performansu International Artists’ Meeting (I AM) w 1978 roku, był jednym z głównych propagatorów muzyki punkowej w PRL. Wkrótce po wprowadzeniu stanu wojennego wyemigrował do Holandii, gdzie do dziś mieszka.
Gajewski pochodzi z Białegostoku. W 1972 roku, jako student Wydziału Elektroniki Politechniki Warszawskiej założył przy Domu Studenckim Riviera Galerię Remont, którą do 1977 roku prowadził wspólnie z Andrzejem Jórczakiem i Krzysztofem Wojciechowskim. Gajewski początkowo wpisywał się w dominujący w sztuce współczesnej tego czasu konceptualizm, jednak stopniowo coraz bardziej zwracał się w stronę społeczno-kulturowych kontekstów i uwarunkowań działalności artystycznej. Już pierwsza indywidualna wystawa Gajewskiego w Remoncie, Ona z 1972 roku, polegała na konfrontacji dwóch rodzajów wizerunków kobiet: prasowych, pochodzących z popularnych gazet, i dziecięcych, stworzonych przez dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym. Dwa lata później Gajewski opracował Książkę dla Elizy – córki artysty. Praca zawierała puste pola, w których w kolejnych latach wklejane miały być zdjęcia dorastającej córki w różnych miejscach i sytuacjach; sama książka krążyć miała między artystami – przyjaciółmi Gajewskiego – na zasadzie podobnej do mail artu.
Fascynacja Gajewskiego dziecięcą wyobraźnią znalazła najbardziej doniosły wyraz w projekcie Innej książki dla dziecka, realizowanym między 1977 a 1981 rokiem z udziałem 250 artystów z 29 krajów (m.in. Dicka Higginsa, Alison Knowles, Henryka Stażewskiego). Nadesłane książki zaprezentowane zostały w1979 roku w Pałacu Kultury i Nauki oraz w auli głównej Politechniki Warszawskiej. Celem przedsięwzięcia było stworzenie książek, które rozbudzałyby w dzieciach wrażliwość i kreatywność, przez co zastąpiłyby podręczniki uczące posłuszeństwa i rutyny. Gajewski prowadził akcje i warsztaty z dziećmi, przykładając ogromną wagę do tego, jak rozwijanie kreatywności może wpłynąć na zmianę rzeczywistości społecznej.
Działalność edukacyjna i praca z dziećmi były tylko jednym z praktykowanych przez Gajewskiego sposobów wydostania się z wieży z kości słoniowej sztuki modernistycznej. Innym była gra z publicznością, jak w przypadku fikcyjnego spotkania z Andy’m Warholem w 1974 roku. Gajewski zaprojektował plakat z fotografią twórcy popartu, jego nazwiskiem, datą i podpisem: „otwarcie wystawy, spotkanie”. W ramach mistyfikacji miał zostać nawet wynajęty dla Warhola pokój w jednym z prestiżowych warszawskich hoteli. Gdy publiczność tłumnie przybyła o podanej godzinie do Galerii Remont, okazało się, że amerykański artysta jednak nie przyjechał. Sensem akcji faktycznie było „spotkanie”, lecz nie z Warholem, tylko spotkanie zgromadzonych osób.
Międzyludzki, egzystencjalny sens spotkania wyróżniony został ponownie w 1978 roku, podczas festiwalu International Artists’ Meeting, skrótowo zapisywanego „I AM” lub „I am”. Był to pierwszy tak obszerny przegląd sztuki performansu w Europie Środkowo-Wschodniej; to właśnie to wydarzenie walnie przyczyniło się do ugruntowania samej kategorii sztuki performatywnej. Dzięki koncertowi zespołu The Raincoats podczas I AM był to również symboliczny początek punku w Polsce – pierwszy, oficjalny punkowy występ, który w ciągu półtora roku pociągnął za sobą wysyp polskich zespołów, a z Remontu uczynił stałe miejsce punkowych imprez.
Gajewski był bliskim współpracownikiem Jana Świdzińskiego i podzielał jego koncepcję sztuki kontekstualnej, a więc polegającej przede wszystkim na komunikacji między osobami, porozumiewaniu się w różnych sytuacjach, negocjowaniu znaczeń między kontekstami. Aspekt komunikacyjny sztuki wydaje się dla Gajewskiego kluczowy, co tłumaczy częściowo zainteresowanie artysty i kuratora punkiem. Sztuka interpersonalna, polegająca na komunikacji, musiała wykraczać poza ramy instytucjonalne, pozostawać w ciągłym kontakcie z dynamiką przemian społecznych. Punk ze swoją żywiołowością, ekspresją, prowokacyjnością był dla Gajewskiego bardzo ważnym przejawem życia społecznego, fenomenem kultury popularnej, od którego nie można abstrahować. Gajewski był żywo zainteresowany futurologią, starał się łączyć praktykę artystyczną z prognozami socjologicznymi, co doprowadziło go do sformułowania koncepcji „przedfaktów”, czyli zdarzeń prowokujących wystąpienie w przyszłości określonych faktów. Fenomen punku późnych lat siedemdziesiątych można postrzegać jako „przedfakt” zbliżającego się poruszenia społecznego.
Remont w latach 1978-1981 był bodaj najważniejszym miejscem punkowej społeczności na mapie Warszawy; tam odbywały się koncerty i Sound Cluby (imprezy z muzyką rockową, etniczną, ska i reggae), tam spotykali się fani i muzycy. Gajewski fotografował barwne środowisko punkowe, kręcił filmy z udziałem muzyków – Tilt Back z 1980 roku, Pasażer z 1984 roku – wydał kasetę z nagraniem z występów podczas I Ogólnopolskiego Festiwalu Nowej Fali w Kołobrzegu w 1980 roku, a wreszcie publikował punkowe ulotki i fanziny: „PUNK”, „Post”, „Post Remont”.
W międzyczasie, w 1978 roku zakończyła działalność Galeria Remont, a jej miejsce zajął Post Remont – ośrodek nastawiony na działalność edukacyjno-animacyjną, otwarty na nowe nurty, style i gatunki, zrywający z profilem typowo galeryjnym. Punkowy, eksperymentalny Post Remont był gestem kontestacji zarówno świata sztuki konceptualnej, której formuła pod koniec lat siedemdziesiątych już wyraźnie uległa wyczerpaniu, jak i banalnej, miałkiej kultury popularnej, oferowanej przez branżę rozrywkową. Post Remont był miejscem prezentacji książek artystycznych, mail artu, sztuki wideo, happeningu i performansu. Jego działalność przerwana została wprowadzeniem stanu wojennego w grudniu 1981 roku.
Wkrótce później, na początku następnego roku, Gajewski wyjechał do Amsterdamu, gdzie został, kontynuując działalność artystyczną. Swoje zawikłane losy przedstawił w filmie Identity z 1985 roku, problematyzując kwestie pochodzenia, religii, rodziny, języka i ojczyzny z perspektywy polskiego emigranta w Amsterdamie. „Urodziłem się w Białymstoku, w Polsce. W rodzinnym mieście Ludwika Zamenhofa, twórcy międzynarodowego języka esperanto. Od 1982 mieszkam w Amsterdamie w Holandii. Tutaj komunikuję się z ludźmi po angielsku. Moje dzieci Eliza i Pierre piszą do mnie po francusku, a ja odpowiadam im nagrywając swój głos na kasety magnetofonowe – nie umiem (nie potrafię) pisać po francusku. Przez 11 lat uczono mnie języka rosyjskiego, jak każdego, wykształconego Polaka, lecz nie mogę utożsamić się z tym językiem. Powoli, ale zdecydowanie zapominam swego ojczystego języka a jednocześnie mój angielski jest za ubogi na odpowiednie (pełne) wyrażenie siebie. Pozdrów Ludwika Wittgensteina, ale powiedz mu że oprócz języka również istnieje UCZUCIE”.
Gajewski nadal jest czynnym artystą i filmowcem. Jego prace wystawiane były m.in. w Stedelijk Museum w Amsterdamie, Le Centre Pompidou w Paryżu, The Philadelphia Museum of Art, MACBA w Barcelonie, Centraal Museum w Utrechcie, Verzetsmuseum w Amsterdamie. Oprócz działalności artystycznej prowadzi szkołę tanga.
Aktywności podejmowane przez Gajewskiego w latach siedemdziesiątych i na początku osiemdziesiątych w PRL spotykały się z niechętnymi i podejrzliwymi reakcjami ze strony władz. Nieufnie traktowano bardzo bogate kontakty zagraniczne artysty, wątpliwości budziły artystyczne prowokacje i promowanie punkowych zespołów. Nieprzychylność okazywał też świat sztuki, zdegustowany legitymizowaniem przez Gajewskiego rozkrzyczanych punkowych zespołów.
-
Lokalizacja:
- Amsterdam, Netherlands
-
Lokalizacja:
- Kraków, Poland