COURAGE

łączymy kolekcje

Tomasz Sikorski urodził się w 1953 roku w Warszawie. Jest wszechstronnym artystą: fotografuje, maluje, rysuje, tworzy obiekty, budowle, instalacje, sztukę environment, filmy i prace dźwiękowe, a także uprawia performans. Jest organizatorem i kuratorem około dwudziestu wystaw, autorem książek i artykułów o sztuce; zajmuje się też dokumentowaniem wydarzeń i dzieł artystycznych. Pracuje jako nauczyciel akademicki na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Sikorski od wczesnych lat siedemdziesiątych brał udział w życiu środowisk warszawskiej neoawangardy, przede wszystkim w kręgu „Galerii” Pawła Freislera, gdzie w 1972 roku debiutował, oraz działającego po sąsiedzku Ośrodka Kultury Studentów Uniwersytetu Warszawskiego Sigma. „Galeria”, umyślnie brana w cudzysłów jako forma konceptualna, i Sigma, stanowiły przestrzenie kontestacji nobliwego, w gruncie rzeczy modernistycznego odłamu awangardy przez młodszych artystów, krytycznych wobec esencjalizmu i „oczyszczania” sztuki z zewnętrznych ingerencji. Podobne nastroje panowały na Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, prowadzonych przez Gerarda Bluma-Kwiatkowskiego; Sikorski uczestniczył w ostatnim Biennale, znanym też jako Kinolaboratorium, w 1973 roku.
Młody artysta studiował na dwóch wydziałach stołecznej Akademii Sztuk Pięknych: Rzeźby i Architektury Wnętrz, w latach 1974-1979. Już w tym czasie, od 1976 do 1978 roku, za sprawą Freislera Sikorski prowadził Galerię Mospan (przy klubie Mospan SZSP Politechniki Warszawskiej); od stycznia 1977 roku robił to wspólnie z Tomaszem Konartem, z którym następnie, do listopada 1979 prowadził nieposiadającą stałego adresu Galerię P.O. Box 17. Od 1979 do 1987 roku Sikorski współkierował (z Jerzym Onuchem i Joanną Kiliszek) Pracownią Dziekanka – interdyscyplinarnym ośrodkiem artystyczno-edukacyjnym Akademii Sztuk Pięknych i Akademii Muzycznej w Warszawie. Dziekanka stanowiła wówczas jedno z najważniejszych miejsc kultury alternatywnej w Warszawie, goszcząc u siebie zarówno nowoekspresyjnych malarzy Gruppy, jak i punkowe zespoły Dezerter i TZN Xenna. W latach 1984-1988 Sikorski wykładał gościnnie na uczelniach w USA. Najważniejsze wystawy zorganizowane przez Sikorskiego w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych to Forma i dźwięk w Galerii Mospan w 1978 roku, Dokumentacja i autodokumentacja w Dziekance w 1979 roku, Fotografia – stan aktualny w Dziekance w 1979 roku oraz Teraz i poza czasem w Dziekance w 1986 roku. Ponadto, po powrocie z Nowego Jorku pod koniec 1985 roku Sikorski zaczął popularyzować w Polsce sztukę ulicy – pokazy jego fotografii wywoływały sensację w kręgach młodoartystycznych.
Jako artysta Sikorski zaczynał od ironicznych gier z konceptualizmem, jak w przypadku obiektu Gipsowa muzyka z 1978 roku – odlanej z gipsu „płyty”. W latach osiemdziesiątych jego twórczość nabrała nowego charakteru, jednocześnie egzystencjalnego i politycznego. W performansie Nie z 1980 roku Sikorski wykrzyczał tytułowe słowo do kamery, dosłownie zdzierając sobie gardło. Wykonany rok później performans Europe, Art and Fear polegał na kuleniu się artysty w pozycji embrionalnej na obszarze Polski na mapie Europy namalowanej na podłodze Cres Studio w Groningen w Holandii. Mapa to regularnie powracający motyw w twórczości artysty: praca The Dream Map of Europe z 1981 roku przedstawiała nieco zmienioną mapę Europy: miejsce Polski zajęło morze, podczas gdy kraj stał się wyspą położoną na zachód od Wielkiej Brytanii i Irlandii. Od 1985 roku, zainspirowany amerykańskim street artem, malował własne szablony na ulicach Warszawy – jego graffiti były pionierskie w Polsce. Wątki społeczno-polityczne pojawiały się w pracach Sikorskiego także później, czego przykładem mogą być Obrazy dla bezdomnych z 1993 roku – reakcja artysty na pojawienie się w Polsce osób bezdomnych wkrótce po wprowadzeniu kapitalizmu – czy Nowe Flagi 2004 z 2004 roku, eklektycznie łączących w sobie elementy różnych flag i symboli narodowych i religijnych. W latach dziewięćdziesiątych Sikorski budował również obiekty architektoniczne w przestrzeniach galeryjnych lub w plenerze. Późniejsza twórczość Sikorskiego ma charakter bardziej filozoficzny, medytacyjny, choć artysta cały czas wplata w swoje dzieła wątki z bieżącej polityki, jak w przypadku instalacji TV Buddha – Polish Version z 2016 roku, w której, w nawiązaniu do znanej pracy Nam June Paika, figura Buddy ogląda własny wizerunek na ekranie telewizora – chwilami jednak w jego miejscu pojawiają się postacie Jarosława Kaczyńskiego i Tadeusza Rydzyka. Więcej przykładów dostarczała wystawa Koany w elektrowni w Mazowieckim Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia w Radomiu w 2009 roku wraz z towarzyszącą jej publikacją Dzieło sztuki jako koan.
Od 1992 do 2003 Sikorski prowadził Pracownię Intermediów na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu Zielonogórskiego. Następnie zajął się prowadzeniem Pracowni Działań Multimedialnych na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach, którego profesorem jest do dzisiaj; w latach 2011-2012 pracował także na Wydziale Architektury Wnętrz ASP w Warszawie.
Sikorski jest autorem łącznie około stu pięćdziesięciu wystaw i pokazów indywidualnych. Brał udział w ponad stu dwudziestu wystawach i prezentacjach zbiorowych. Opublikował książki Pracownia Dziekanka 1976-1987, Dzieło sztuki jako koan, Graffiti w Polsce 1940-2010 (wspólnie z Marcinem Rutkiewiczem i Free Energy.
Mimo otwarcie politycznego nacechowania wielu prac, zwłaszcza z lat osiemdziesiątych, Sikorski nie był nękany przez aparat represji. Nie angażował się także w działalność otwarcie polityczną.

Źródła:
Tomasz Sikorski, Dzieło sztuki jako koan, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia, Radom 2009;
Tomasz Sikorski, Free Energy, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia, Radom 2017;
Dziekanka artystyczna. Fenomen kultury niezależnej na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie 1972-1998, red. Joanna Kiliszek, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Fundacja Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 2017;
Dzika grafika. Pół wieku ulicznej dywersji wizualnej w Polsce 1967-2017, red. Michał Warda, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Warszawa 2017.

Krzysztof Skiba, "Komisariat naszym domem. Pomarańczowa historia", Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2015.

Polski malarz, rzeźbiarz i grafik. Jego znakiem rozpoznawczym jest wpisywanie w swoje dzieła krytyki aktualnej rzeczywistości społecznej i politycznej. Jego obrazy z lat 70. i 80. stanowią dialog z sytuacją opresji i relacją władzy pomiędzy systemem a jednostką. W odpowiedzi na wydarzenia Grudnia '70 stworzył serię grafik, które pokazywały sceny z życia polskiego stoczniowca. Ich warstwa ideologiczna ujawniała manipulację i wyzysk robotników przez władze. Grafiki te sprawiły, że Sobocki wszedł w konflikt z reżimem, a niektóre jego prace zostały ocenzurowane.

Jego prace z lat 80. pokazują niezadowolenie z systemu i wielkie poparcie Sobockiego dla ruchu Solidarności. Artysta stworzył liczne grafiki, na których bawił się oficjalnym logo Solidarności, np. poprzez rekompozycję liter w ten sposób, aby przypominały ludzi stojących w kolejce. Jego artystyczne manifestacje odwoływały się do ważnych wydarzeń, takich jak Sierpień '80, wprowadzenie stanu wojennego czy śmierć ks. Jerzego Popiełuszki.

Obrazy, rzeźby i grafiki Leszka Sobockiego stanowiły pierwszą w historii, ściśle artystyczną wystawę zorganizowaną przez Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku w 2017 roku.

Wojciech Sobolewski (1966) jest socjologiem, filozofem, w latach osiemdziesiątych przywódcą Warszawskiej Pomarańczowej Alternatywy. Sobolewski współorganizował wszystkie “pomarańczowe” happeningi w Warszawie, współpracował też z Niezależnym Zrzeszeniem Studentów, choć nigdy nie został członkiem tej organizacji.

Do czasu podjęcia studiów Sobolewski nie angażował się w działalność polityczną. Dopiero podczas studiów socjologicznych na Uniwersytecie Warszawskim zaczął wykonywać drobne prace graficzne dla Niezależnego Zrzeszenia Studentów: projekty i ilustracje gazetek, ulotek, plakatów. Gdy jesienią 1987 roku do Warszawy zaczęły docierać wiadomości o wrocławskich happeningach Pomarańczowej Alternatywy, Sobolewski wraz z Krzysztofem Płaską i Rafałem Szymczakiem zorganizowali 29 listopada 1987 roku mecz piłkarski, w którym naprzeciwko siebie stanęły drużyny KS Nędza i FC Dobrobyt. W trakcie happeningu przeprowadzono referendum z pytaniem: “Czy jesteś za srogą zimą, nawet gdyby miała ona trwać dwa, trzy lata?”. Zabawa została przerwana interwencją milicji. Następne happeningi odbyły się w 1988 roku. 27 kwietnia przeprowadzono „Stosunkowo Wielkie Manewry AntyMON-SB”, polegające na bitwie wykonanych z tektury czołgów, które nałożyli na siebie uczestnicy happeningu. Akcja była protestem przeciwko obowiązkowemu studium wojskowemu na uniwersytecie.

Wkrótce twórcy happeningów z Warszawy i Wrocławia postanowili skoordynować swoje działania i 1 czerwca przeprowadzili w obu miastach happening „Rewolucja krasnali”. Niedługo później w Warszawie nastąpił podział: Szymczak i Płaska stworzyli grupę Paragraf 22, zaś Sobolewski zaczął organizować happeningi pod szyldem Warszawskiej Pomarańczowej Alternatywy. Sobolewski uznał, że warunkiem powodzenia happeningu musi być czynny udział publiczności oraz interwencje milicji, bez których wydarzenia tracą dynamikę. Świetnym przykładem realizacji tych założeń był happening „Pollock Potrafi” 24 lutego 1989 roku, podczas którego uczestnicy spontanicznie malowali chodniki, ściany, latarnie i witryny sklepowe w Pasażu Śródmiejskim (obecnie Pasażu Wiecha). Warszawskie happeningi cechowały się również fantazyjnymi przebraniami (np. jeden z uczestników „Rew-Rewii Soc-Mody” 6 listopada 1988 roku przebrał się za Pałac Kultury i Nauki) oraz parodiami oficjalnej nowomowy i symboliki. Sytuacja „Pomarańczowych” w Warszawie była stosunkowo bardziej komfortowa niż grup z Łodzi i Wrocławia, ponieważ w stolicy Pomarańczowa Alternatywa korzystała z funduszy Komitetu Kultury Niezależnej. Było to powodem napięć wewnątrz ruchu.

7 października 1989 roku Sobolewski ogłosił koniec Warszawskiej Pomarańczowej Alternatywy z powodu słabnącego zainteresowania społecznego i brak reakcji służb porządkowych. W 1995 roku Sobolewski obronił na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie pracę magisterską „CEDRO. Słownik Wyrazów Nieobcych Warszawskiej Pomarańczowej Alternatywie poświęcony”, w której opisał stołeczne happeningi.

Pomimo braku formalnego wykształcenia fotograficznego, Leonard Szmaglik jest jednym z najważniejszych fotografów w historii Gdańska.

Przez 30 lat Szmaglik pracował w Stoczni Gdańskiej, ale od dzieciństwa jego pasją było robienie zdjęć, czym zajmował się już od wczesnych lat 50. Fotografował wszystko i wszystkich. Wciąż rosnąca kolekcja jego zdjęć dokumentuje ponad pięć dekad oficjalnych wydarzeń (np. wizyty Fidela Castro czy Charlesa de Gaulle’a, państwowe parady i obchody), ale także scen z życia codziennego: wystawy sklepowe, budowa nowych blokowisk, festiwale rockowe, markety i stragany. Jego zdjęcia ukazują przemiany, jakie Gdańsk i jego mieszkańcy przeszli na drodze ku wolności.

Zdjęcia Szmaglika były prezentowane na licznych wystawach, a sam fotograf został nagrodzony za swoje dokonania, m.in. Nagrodą Prezydenta Miasta Gdańska za zasługi na rzecz miasta.

Szmaglik jest jednym z fotografów, których zdjęcia stanowią część Fotograficznej kolekcji Europejskiego Centrum Solidarności (ECS) w Gdańsku. Prezentowane w ECS prace stanowią jednak jedynie część obszernego portfolio Szmaglika.

Lembit Saarts was an Estonian artist. From 1942 to 1948 he studied at the Pallas Art School, which was later renamed the Tartu State Art Institute. He was a member of the Tartu Circle, and, like most other members, he was arrested in 1949 and sent to a prison camp in Jezkazgan in Kazakhstan. He was released in 1956. He then returned to Tartu, worked there as a drawing teacher, and became a member of the Estonian Artists' Union. From 1966 to 1984, he also worked as an artist at the Experimental Repair Factory in Tartu.