Kultura jako opór
Trailers and further information on the films: http://cultural-opposition.eu/activities/film-festival/
Jak daleko posunie się człowiek, któremu zabroniono słuchać ulubionej muzyki? Jak żyło się w czasach, gdy homoseksualizm był powodem nękań przez tajną policję? Jak smakowała sztuka, gdy każde zdjęcie, graffiti czy happening mogły zaprowadzić do celi, obicia pałką czy upadku z 4. piętra?
Instytut Filozofii i Socjologii PAN oraz zespół badawczy „Courage. Łączymy kolekcje” zapraszają na międzynarodowy festiwal filmów dokumentalnych Kultura jako opór 7-9 września w Domu Spotkań z Historią.
Festiwal przedstawia historie niepokornych twórców i miłośników kultury z krajów bloku wschodniego.
Poznamy historię obywatela ZSRR, który raz za razem oddawał krew, by uzbierać na start chałupniczej tłoczni płyt z zakazanym rockiem i jazzem. Tłoczono je „na żebrach” czyli używanych kliszach rentgenowskich. Kilka dekad później w Rumunii kwitła podziemna dystrybucja kaset VHS z filmami Chucka Norrisa czy Stallone’a, a zmysłowy głos lektorki dubbingu znał cały kraj. W piwnicach i zrujnowanych domach kultury Budapesztu u progu transformacji wybuchła scena punkowa i hardcorowa. Z kulturowego tygla Nowego Sadu w Jugosławii lat 70 wyszła artystyczna neoawangarda. We Wrocławiu milicja ścigała surrealistycznych happenerów przebranych za krasnali i domagających się upadku Gargamela. Dowiemy się, jak to było być gejem na Węgrzech za Kádára czy piosenkarką jazzową tureckiego pochodzenia w Bułgarii Żiwkowa. Zwycięski film festiwalu to historia wileńskiego fotografa Vitasa Luckusa, który dokumentował radziecką codzienność lat 60., trzymał lwa jako zwierzę domowe, dużo pił, był nękany przez KGB i do tragicznej śmierci nie przestawał tworzyć aktów swej pięknej kochanki Tatiany.
Festiwal otworzy film From us to me o zjednoczeniu Niemiec widzianym oczami operatorek żurawia z NRD-owskiej stoczni oraz dyskusja, w której wezmą udział dr Justyna Jaworska z Instytutu Kultury Polskiej UW oraz Hanna Gospodarczyk i dr Piotr Filipkowski z IFiS PAN, 7 września o 17:00.
Siostrzanym wydarzeniem festiwalu jest wystawa Bilans ryzyka. Archiwa kultur oporu. Można ją zobaczyć do 8 września 2018 roku w Reducie Banku Polskiego na ul. Bielańskiej 10 w Warszawie.
Celem projektu „Courage” jest powstanie dostępnej on-line bazy wiedzy o działalności opozycji kulturowej w krajach bloku wschodniego.
7-9 września 2018 r.
Dom Spotkań z Historią
ul. Karowa 20, Warszawa
Wstęp wolny.
Wszystkie filmy zostaną pokazane w języku oryginalnym z angielskimi napisami.
Wydarzenie facebook.
Program festiwalu
Piątek, 7 września
Sala na górze:
15.30 – Hot Men Cold Dictatorship [reż. Mária Takács, Węgry 2015, 97 min.]
17.00 – Oficjalne otwarcie
17.30 – From us to me [reż. Ellin Hare, Wielka Brytania 2016, 87 min.]
19.00 – dyskusja (prowadzenie: Piotr Filipkowski)
Sala na dole:
17.00 – Olga [reż. Miroslav Janek, Czechy 2014, 84 min.]
18.30 – Generation 68 [reż. Nenad Puhovski, Chorwacja 2014, 87 min.]
Sobota, 8 września:
Sala na dole:
12.00 – Józef Czapski – Witness of the century, 1896-1993 [reż. Andrzej Wolski, Polska 2016, 58 min.]
13.00 – Footprints in the snow [reż. Slavomír Zrebný, Słowacja/Czechy 2015, 53 min.]
14.00 – Colors of the voice [reż. Rossen Elezov, Bułgaria 2015, 88 min.]
15.30 – Next stop – Odeon Cinema [reż. Ekaterina Minkova, Bułgaria 2015, 69 min.]
16.45 – The Other Line [reż. Nenad Milošević, Serbia 2016, 108 min.]
18.45 – Roentgenizdat [reż. Stephan Coates & Paul Heartfield, Rosja/USA 2017, 25 min.]
19.15 – Pomarańczowa Alternatywa [reż. Mirosław Dembińsk, Polska 1988, 22 min.]
Niedziela, 9 września
Sala na górze:
17.00 – Wręczenie nagrody festiwalu COURAGE-Parevo. Dyskusja z reżyserką Giedrė Žickytė
17.30 – Pokaz zwycięskiego filmu Master and Tatyana [reż. Giedre Zickyte, Litwa 2015, 78 min.]
Sala na dole:
15:30 – Vinyl Generation [reż. Keith Jones, Czechy/USA 2016, 72 min.]
17.00 – BP Underground [reż. Eszter Turán & Anna Koltay, Węgry 2017, 52 min.]
18.00 – Chuck Norris vs Communism [reż. Ilinca Calugareanu, Rumunia/Węgry, 80 min.]
Filmy festiwalowe
Hot Men Cold Dictatorship, reż. Mária Takács, Węgry 2015, 97 min.
7 września, godz. 15.30, sala na górze
Sytuacja osób homoseksualnych wyglądała odmiennie w poszczególnych państwach bloku socjalistycznego i w zależności od momentu historycznego. Gdy w Polsce w drugiej połowie lat osiemdziesiątych przebiegała akcja „Hiacynt” – zakrojona na szeroką skalę inwigilacja środowisk homoseksualnych – na Węgrzech zawiązywały się pierwsze organizacje gejowskie, oficjalnie zarejestrowane jeszcze przed zmianą ustrojową. W poszukiwaniu szerszej swobody obyczajowej węgierscy geje jeździli w okresie wakacyjnym do Jugosławii, gdzie nad Adriatykiem bawili się i zawiązywali relacje z osobami z innych krajów, także z Zachodu. Film opowiada niejednoznaczną – i wciąż niezamkniętą – historię emancypacji środowisk LGBTQ na Węgrzech, a narratorami są sami jej bohaterowie.
From us to me, reż. Ellin Hare, Wielka Brytania 2016, 87 min.
7 września, godz. 17.30, sala na górze
W 1987 roku ekipa brytyjskiego kolektywu filmowego Amber Films wybrała się do Rostocku w NRD, by nakręcić dokument o pracy i życiu robotnic i robotników we Wschodnich Niemczech. Film oddawał głos pracownicom stoczni i spółdzielni przetwórstwa rybnego, przez co posądzano go wręcz o stronniczość i prokomunistyczne sympatie. W 2014 roku ta sama ekipa wróciła do Rostocku, gdzie odnalazła swoich rozmówców i rozmówczynie. Spotkanie po latach pozwoliło skonfrontować dawne opinie z obecnymi postawami bohaterów i zobaczyć, jak radzą sobie oni w nowej rzeczywistości, po zjednoczeniu Niemiec i upadku enerdowskiego przemysłu w czasach kapitalizmu.
Master and Tatyana, reż. Giedre Zickyte, Litwa 2015, 78 min.
9 września, godz. 17.30, sala na górze
Biografia Vitasa Luckusa, fotografa uznanego przez „New York Times” za księcia, a być może wręcz króla radzieckiej fotografii, jest dziś niemal kompletnie zapomniana. Luckus, od lat sześćdziesiątych obsesyjnie fotografujący niemal wszystko, na co się natknął, podróżował po całym obszarze bloku wschodniego, uwieczniając na zdjęciach zarówno codzienne życie chłopów i robotników, jak i działania artystów, czy wreszcie otaczający go krąg przyjaciół, z Tatianą Aldag, jego żoną, partnerką zawodową, ukochaną i współpracowniczką. Oszałamiającą karierę Luckusa przerwała w 1987 roku śmierć, gdy po dokonaniu morderstwa fotograf popełnił samobójstwo, mając dopiero 43 lata. Film zdobył główną nagrodę film festiwalu, która zostanie wręczona reżyserce Giedre Zickyte.
Roentgenizdat, reż. Stephan Coates & Paul Heartfield, Rosja/USA 2017, 25 min.
8 września, godz. 18.45, sala na dole
Film pokazuje niezwykłą pomysłowość mieszkańców Leningradu, którzy za wszelką cenę chcieli dystrybuować zakazaną muzykę – jazz i rock ‘n’ roll. W latach pięćdziesiątych płyty winylowe z zachodnimi nagraniami tych gatunków były w ZSRR praktycznie niedostępne, a nielegalny handel nimi oznaczał ryzyko wpadnięcia nie tylko w ręce funkcjonariuszy, lecz także chuliganów i ulicznych gangów. Mimo to płyty krążyły, a jednym z oryginalnych pomysłów na ich powielanie stało się kopiowanie piosenek na zdjęcia Roentgena, zdobyte nieoficjalnymi sposobami ze szpitali. Nagrania nie miały tak dobrej jakości jak płyty winylowe, niemniej stanowiły alternatywę wobec braku innych nośników.
Pomarańczowa Alternatywa, reż. Mirosław Dembińsk, Polska 1988, 22 min.
8 września, godz. 19.15, sala na dole
Krótki dokument o działalności Pomarańczowej Alternatywy zawiera nagrania z barwnych happeningów tego ruchu. Pomarańczowa Alternatywa wzięła swoją nazwę od gazetki wydawanej przez Ruch Nowej Kultury – organizację studencką opozycyjną zarówno wobec prorządowego Socjalistycznego Związku Studentów Polskich, jak i antyrządowego Niezależnego Zrzeszenia Studentów – podczas strajków studenckich we Wrocławiu jesienią 1981 roku. W następnym roku na murach Wrocławia i stopniowo kolejnych miast zaczęły pojawiać się namalowane farbą postaci krasnoludków. W 1986 roku pomysłodawca ich malowania „Major” Waldemar Fydrych zainicjował uliczne happeningi, które w latach 1987-1989 gromadziły tysiące kolorowo poprzebieranych ludzi – krasnoludki wyszły na ulice.
Olga, reż. Miroslav Janek, Czechy 2014, 84 min.
7 września, godz. 17.00, sala na dole
Wspomnienie o Oldze, małżonce Václava Havla – w dużej mierze opowiedziane jej własnymi słowami.
Generation ‘68, reż. Nenad Puhovski, Chorwacja 2014, 87 min.
7 września, godz. 18.30, sala na dole
Hołd dla generacji, która pomimo opresyjnego systemu, z optymizmem dążyła do rewolucyjnych zmian.
Józef Czapski – Witness of the century, 1896-1993, reż. Andrzej Wolski, Polska 2016, 58 min.
8 września, godz. 12.00, sala na dole
Biograficzne przestawienie życia Józefa Czapskiego – malarza, pisarza i czołowej postaci polskiej emigracji.
Footprints in the snow, reż. Slavomír Zrebný, Słowacja/Czechy 2015, 53 min.
8 września, godz. 13.00, sala na dole
Opowieść o tym, jak szmuglowano zakazaną literaturę do socjalistycznej Czechosłowacji.
Colors of the voice [reż. Rossen Elezov, Bułgaria 2015, 88 min.]
8 września, godz. 14.00, sala na dole
Historia życia wybitnej jazzowej piosenkarki Yildiz Ibrahimovej, ukazana na tle prześladowań bułgarskich Turków.
Next stop – Odeon Cinema, reż. Ekaterina Minkova, Bułgaria 2015, 69 min.
8 września, godz. 15.30, sala na dole
Kino Odeon w Sofii i jego archiwa. Historia omijania cenzury i dokumentownaia życia miejskiego w bułgarskiej stolicy.
The Other Line, reż. Nenad Milošević, Serbia 2016, 108 min.
8 września, godz. 16.45, sala na dole
Portret neoawangardowej sceny artystycznej jugosłowiańskiego Nowego Sadu i historia uciszania nonkonformistów.
Vinyl Generation, reż. Keith Jones, Czechy/USA 2016, 72 min.
9 września, godz. 15.30, sala na dole
Retrospektywne spojrzenie na buntownicze subkultury muzyczne w Czechosłowacji lat osiemdziesiątych.
BP Underground, reż. Eszter Turán & Anna Koltay, Węgry 2017, 52 min.
9 września, godz. 17.00, sala na dole
Budapeszt u progu transformacji ustrojowej widziany przez pryzmat subkultur punkowych.
Chuck Norris vs Communism, reż. Ilinca Calugareanu, Rumunia/Węgry, 80 min.
9 września, godz. 18.00, sala na dole
Historia podziemnego obiegu VHS z filmami akcji w Rumunii czasów Ceaușescu.
