Grupa artystyczna Łódź Kaliska powstała w 1979 roku i najstarsze prace w jej kolekcji sięgają właśnie tego roku. Początkowo były one jeszcze utrzymane w konceptualistycznym nurcie fotomedializmu, jednak młodzi artyści szybko stali się krytyczni wobec jego konwencjonalizacji, płycizny refleksji i jałowości artystycznej. Wraz z początkiem lat osiemdziesiątych „kaliszanie” zaczęli otwarcie, a wręcz prowokacyjnie kontestować styl i idee awangardy, szczególnie neo-awangardy lat siedemdziesiątych. Ostremu, nierzadko ostentacyjnie niedojrzałemu i knajackiemu ośmieszaniu i podważaniu tendencji awangardowych pozostali wierni przez całą dekadę lat osiemdziesiątych, a także później. Jednocześnie zarówno na poziomie form i gatunków, jak i pod względem własnych rozważań o sztuce pozostawali cały czas w ścisłej relacji do dorobku awangardy, nawet jeśli była to relacja polemiczna. Paradoksalnie, sposobem ocalenia awangardowości przed petryfikacją, banalizacją, zmanierowaniem i instytucjonalizacją stało się dla Łodzi Kaliskiej nieustanne kwestionowanie wszelkich form przyjmowanych przez awangardę i wszelkich jej przejawów, które dostąpiły już nobilitacji kulturowej (ze znaczącym wyjątkiem dadaizmu).
Od 1981 roku Łódź Kaliska była częścią środowiska Kultury Zrzuty, animowała je i w jego obrębie tworzyła, wielokrotnie w szerszej kooperacji z innymi artystami. Prace z tego okresu (do około 1987 roku) to bardzo ważne świadectwa artystycznego undergroundu, opozycyjnego wobec całego artystycznego mainstreamu, niezależnie od jego etykiet politycznych: odcinano się na równi od sztuki zgodnej z socjalistyczną doktryną i twórczości politycznie zaangażowanej po stronie „Solidarności” i ugrupowań opozycyjnych. Łódź Kaliska podzielała w tych latach „pozytywny nihilizm” według określenia Andrzeja Partuma, które spopularyzował Józef Robakowski. Bliskimi współpracownikami „kaliszan” byli między innymi Tomasz Snopkiewicz, Zbigniew Bińczyk, Włodzimierz Adamiak, Jacek Jóźwiak, Jerzy Truszkowski, Zbigniew Libera i Jacek Kryszkowski – także uczestnicy Kultury Zrzuty. Łódź Kaliska niejako rozpłynęła się w Kulturze Zrzuty: poszczególni artyści tworzyli osobne, własne dzieła, często ze współpracy z kolegami spoza swojej grupy. Bardzo dużo prac z tego czasu prezentowanych jest na stronie www.kulturazrzuty.pl. Natomiast rozpad Kultury Zrzuty w latach 1986-1987 zaowocował zacieśnieniem więzów wewnątrz kręgu „kaliszan”, którzy odtąd znacznie częściej tworzyli wspólnotowo.
Ostatnie lata tej dekady przyniosły jeszcze dwie zmiany. Po pierwsze, Łódź Kaliska stopniowo zdobywała, mimo opinii enfant terrible polskiej sztuki, uznanie krytyków, za czym szły zakupy prac do kolekcji muzealnych i zaproszenia na wystawy. Tym samym Łódź Kaliska wynurzyła się nieco z undergroundu, choć bynajmniej z nim nie zerwała ani nie przestała kontestować lokalnego art worldu. Po drugie, wraz ze zmianą modelu pracy na bardziej wspólnotowy przyszła dalsza ewolucja estetyczna: od wcześniejszego konglomeratu dadaizmu, surrealizmu i popartu do świadomie wypracowywanej strategii postmodernistycznej i typowych dla niej technik parodii, pastiszu, cytatu.
Jednak dopiero w latach dziewięćdziesiątych Łódź Kaliska zaczęła być powszechnie postrzegana jako ważna grupa twórców. Wtedy też wzmogło się zainteresowanie dorobkiem grupy. Nie przypadkiem dekadę tę – i dwudziestolecie istnienia Łodzi Kaliskiej – symbolicznie zamykała publikacja albumu „Bóg zazdrości nam pomyłek”, przedstawiającego najważniejsze prace grupy. Wcześniej, w 1996 roku otwarty został klub Łódź Kaliska przy ulicy Piotrkowskiej 102 w Łodzi, stanowiący również galerię dzieł grupy z całego okresu jej działalności. Klub działa nadal i cieszy się popularnością jako miejsce spotkań, imprez i koncertów.
Lata dwutysięczne przyniosły następne, ważne ekspozycje i publikacje, w tym przede wszystkim wystawę „Szczerość i blaga. Etyka prac Łodzi Kaliskiej z lat 1979-89” w łódzkim Muzeum Sztuki w 2009 roku oraz rok późniejszą książkę pod tym samym tytułem. Mimo niewątpliwej nobilitacji w artystycznej hierarchii i społecznego rozgłosu nowe prace Łodzi Kaliskiej w latach dwutysięcznych spotykały się znacznie częściej z negatywnymi opiniami niż dzieła z lat osiemdziesiątych, które oceniano znacznie bardziej pochlebnie, jako odważne, wyjątkowe, demaskatorskie i oryginalne.
Grupa cały czas działa, a jej kolekcja cały czas się rozrasta. Poza kolejnymi wystawami, książkami i rocznicami warto odnotować powstanie obecnej strony Łodzi Kaliskiej w roku 2007, za pomocą której znaczna część dzieł i tekstów została udostępniona szerokiej publiczności w internecie.
Prace Łodzi Kaliskiej są obecnie regularnie pokazywane. Z pewnością trudna byłaby do pomyślenia wystawa na temat niezależnej, alternatywnej czy undergroundowej sztuki lat osiemdziesiątych bez uwzględnienia dorobku tej grupy. W związku z tym kolekcja „kaliszan” jest przedmiotem zainteresowania wielu badaczy, krytyków i kuratorów. Jednocześnie wiele obiektów nadal nie zostało zdigitalizowanych, a za zainteresowaniem niekoniecznie podąża wsparcie finansowe.
Źródła:
Jarosław Lubiak (red.), "Szczerość i blaga. Etyka prac Łodzi Kaliskiej w latach 1979-89", Łódź 2009.
Marek Janiak (red.), "Kultura Zrzuty", Warszawa 1989.
Łódź Kaliska (red. i oprac.), "Bóg zazdrości nam pomyłek", Łódź 1999.
Marta Pierzchała (red.), "Biała aura", Łódź 2010.
