Klasyk polskiej fotografii najbardziej znany z uchwycenia w swych fotoreportażach, portretach i sesjach atmosfery Warszawy lat 50. i 60. – codzienności miejskich ulic, życia kulturalnego i artystycznego, a także ówczesnej mody.

Tadeusz Rolke urodził się w zamożnej warszawskiej rodzinie mieszczańskiej. Jego ojciec był dyrektorem administracyjnego Ratusza Miasta Stołecznego Warszawa. Pochodził z drobnej szlachty kresowej, urodził się w Tbilisi. Zmarł w 1932, gdy syn miał 2,5 roku. Matka, z protestanckiej „burżuazji niemiecko-żydowskiego pochodzenia”, nie miała wykształcenia, ale zdobyła urzędniczą posadę w zarządzie miasta. Nie uchroniło to jednak rodziny przed obniżeniem poziomu życia. (Purzyńska, Małgorzata, 2008).

II wojna światowa wybuchła gdy Rolke miał 10 lat, skończyła, gdy miał 16. Przeżył bombardowania Warszawy w 1939, w czasie których został zniszczony jego rodzinny dom. Wstąpił do młodzieżowej harcerskiej organizacji konspiracyjnej Szare Szeregi. Wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Po Powstaniu wraz z ludnością Warszawy został deportowany na roboty przymusowe do Niemiec – pracował tam jako robotnik rolny, potem kopał okopy i rowy przeciwczołgowe.
W czasie wojny miało miejsce jego pierwsze starcie z fotografią: w okupowanej Warszawie oglądał dobrej jakości czarno-białe zdjęcia frontowe w niemieckich ilustrowanych pismach propagandowych.

Wróciwszy do Polski fotografował zniszczenia wojenne i odbudowę Warszawy.
W 1949 roku ze względu na „burżuazyjne pochodzenie” nie został przyjęty na Uniwersytet Warszawski. Zdobywał prace biurowe, m.in. w spółdzielni Społem prowadzącej sklepy spożywce. Został przyjęty na Katolicki Uniwersytet Lubelski na filozofię, którą szybko zmienił na historię sztuki.

W 1952 roku został aresztowany pod zarzutem uczestnictwa w organizacji oskarżanej o działanie na rzecz „obalenia ustroju państwowego”. Sprawa zaczęła się od referatu naukowego jego znajomego o możliwości syntezy ekonomii kapitalistycznej i socjalistycznej, co było drażliwym tematem ze względu na niesubordynację Jugosławii Tito względem ZSRR. De facto żadna organizacja nie istniała, była wymysłem Służby Bezpieczeństwa. W sfingowanym stalinowskim procesie został jednak skazany na 7 lat więzienia. Razem z aresztem był więziony przez prawie dwa lata. Zwolniono go na mocy amnestii w 1954 r. Dostał jednak tzw. „wilczy bilet” – nie mógł kontynuować studiów w żadnej polskiej uczelni.

Zatrudnił się w państwowym laboratorium fototechnicznym i zaczął pracować jako fotograf. Niedługo potem nawiązał współpracę z popularnymi czasopismami społeczno-kulturalnymi oficjalnego obiegu: młodzieżowym „Światem Młodych” i „Stolicą” – pismem o odbudowie Warszawy, które szybko przekształciło się w magazyn o miejskim życiu kulturalnym. Pierwszy stały etat fotografa dostał w prestiżowym miesięczniku „Polska” – „wizytówce PRL” przedstawiającej pozytywny obraz osiągnięć naukowych i kulturalnych Polski zachodniemu odbiorcy, ukazującą się w 5 językach obcych i po polsku.
Miał wtedy okazję poznać zachodnioeuropejskich dziennikarzy, zaczął też publikować w pismach z Niemczech i Skandynawii. Współpracował także z pismem „Ty i Ja” oraz słynnym krakowskim „Przekrojem”.

W 1966 toku powstała awangardowa Galeria Foksal. Jej współzałożycieli, krytyków Wiesława Borowskiego i Ankę Ptaszkowską, poznał jeszcze w latach 50. na studiach w Lublinie. Rolke związał z tym środowiskiem, którego artyści, tacy jak Henryk Stażewski, Tadeusz Kantor, Edward Krasiński są dziś najbardziej uznanymi postaciami sztuki tego okresu. Fotografuje organizowane przez nich ulotne zdarzenia artystyczne, w tym pionierskie happeningi, environments czy instalacje, które weszły do historii polskiej sztuki. Razem z przyjacielem i redakcyjnym współpracownikiem Eustachym Kossakowskim stają się autorami wizualnego zapisu działalności tego środowiska. W tym okresie fotografuje też przy pracy rzeźbiarkę Alinę Szapocznikow.

W kolejnych latach przed jego obiektywem stają również międzynarodowe sławy jak Joseph Beuys, Oskar Kokoschka czy Gerhard Richter. W Polsce zaś także sławy innych dyscyplin kultury, jak np. reżyser Andrzej Wajda czy kultowi dziś aktorzy – Małgorzata Braunek, Beata Tyszkiewicz, Kalina Jędrusik, Zbigniew Cybulski. W późniejszym etapie kariery utrzymuje kontakt ze światem sztuki – fotografuje dla zachodniej prasy artystów debiutujących w latach 80 i 90, jak Leon Tarasewicz, Edward Dwurnik, Monika Sosnowska, Zbigniew Libera, Paweł Althamer.

W efekcie antysemickiej nagonki zorganizowanej przez władze komunistyczne oraz udziału polskich wojsk w inwazji na Czechosłowację w 1968 roku, Rolke decyduje się na emigrację. „Nie mogłem wytrzymać tej atmosfery – mówi w wywiadzie z 2008 roku – Już nie do życia to był kraj.” (Purzyńska, Małgorzata, 2008). Nie dostał jednak paszportu – trafił wcześniej na „czarną listę” w efekcie kontaktów z obcokrajowcami oraz nagrania przez SB jego prywatnej rozmowy, w której wyrażał się niepochlebnie o władzach. W 1970 roku wyjeżdża na stypendium artystyczne do Republiki Federalnej Niemiec i już z niego nie wraca. Przez 10 lat mieszkał w Hamburgu, ożenił się z Niemką. Jako freelancer współpracował z czołowymi gazetami zachodnioeuropejskimi, m.in. „Die Zeit”, „Stern”, „Der Spiegel”, „Deutsche Allgemeine Sonntagsblatt”, a także prestiżowym hamburskim pismem artystycznym „Art” (z którym współpracuje okazjonalnie do dziś). Tworzył w tym czasie fotoreporterskie cykle – o hamburskim targu Fischmarkt oraz o podhamburskiej komunie i zarazem ośrodku terapeutycznym dla osób uzależnionych, założonym przez kontrkulturową organizację byłych narkomanów.

Od połowy lat 70. zaczął odwiedzać znów Polskę. Realizował fotoreportaże na potrzeby zachodnioeuropejskich czasopism w okresie „karnawału” pierwszej Solidarności 1980 roku, choć nie trafił do Stoczni Gdańskiej i nie zajmował się w ogóle fotografią polityczną.
Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 zdecydował się zostać na stałe w Polsce, wybierając kierunek migracji odwrotny niż duże grupy Polaków w tamtym czasie. Jednak, jak mówił w wywiadzie Hanny Marii Gizy, opanował go wtedy „bezwład” i z tego okresu zostało niewiele zdjęć. Zachowuje się jednak ciekawa dokumentacja starć ulicznych protestujących z Policją.

W latach 80 fotografował alternatywne życie kulturalne lat 80. Wykonał m.in. sesje Kory Jackowskiej i nowofalowej grupy Maanam.
W latach 90. i 2000. współpracował krótko z Gazetą Wyborczą, wykładał na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego i w Warszawskiej Szkole Fotografii. Tworzył cykle dotyczące żydowskiej przeszłości polskich miasteczek, w tym ruchu chasydzkiego: "Chasydzi" oraz Tu "byliśmy". Odbyło się wiele jego wystaw indywidualnych, powstały też filmy dokumentalne o jego twórczości.

Źródła:
Rolke Tadeusz w rozmowie z Gizą Hanną Marią, Strzępy czasu [w:] Artyści mówią. Wywiady z mistrzami fotografii, Rosikon Press, Izabelin-Warszawa 2011, s. 188-197.
Rolke Tadeusz w rozmowie z Purzyńską Małgorzatą, Motyw na ciele, dodatek „Duży Format” do „Gazety Wyborczej”, 8.04.2008, http://wyborcza.pl/duzyformat/1,127290,5089837.html
Sienkiewicz Karol, Tadeusz Rolke, profil w portalu Culture.pl, 2010, https://culture.pl/pl/tworca/tadeusz-rolke
Tadeusz Rolke – biografia, profil na stronie Archiwów Artystów Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, https://artmuseum.pl/pl/archiwum/archiwum-tadeusza-rolke/2243