Marek Janiak (1955) jest z wykształcenia i zawodu architektem, ale sławę zdobył jako członek grupy Łódź Kaliska i jej główny ideolog, autor performansów dokamerowych Ćwiczenia wyzwalające i uczestnik Kultury Zrzuty.

Janiak pochodzi z Łodzi, gdzie studiował architekturę na Politechnice Łódzkiej; na tejże uczelni został po studiach i zrobił karierę naukową. W 1979 roku, wraz z Jerzym Kobą, Andrzejem Kwietniewskim, Adamem Rzepeckim, Andrzejem Świetlikiem i Andrzejem Wielogórskim założył grupę artystyczną Łódź Kaliska, której do dziś jest członkiem. Janiak był twórcą najważniejszych tekstów programowych Łodzi Kaliskiej, przede wszystkim Sztuki Żenującej z 1980 roku, Manifestu II sztuki żenującej z 1983 roku, Drugiego i ostatniego manifestu sztuki żenującej z 1984 roku oraz II (i ostatniego) manifestu sztuki żenującej (brak daty), Praca bez skupienia z 1983 roku, a także współautorem m.in. Manifestu (o sztukę lat osiemdziesiątych) z 1982 roku i O sztukę potrzebną z 1984 roku.

W pierwszym z tych tekstów Janiak pisał, że sztuka żenująca „być może żenuje szczerością i naruszaniem tabu jakim jest nieujawnialność (prywatność) twojego zmagania się z narzuconą ci „koniecznością” myślowego funkcjonowania w społeczeństwie, twojego zmagania się z przymusem ciągłego przystosowania się do tego funkcjonowania”, a także „tyczą się jej następujące pojęcia: nieudany, trywialny głupi, nieciekawy, wtórny, banalny, nielogiczny, nierozsądny, niekonsekwentny, niekomunikatywny, nieodkrywczy, obojętny, cyniczny, niekonstruktywny, nieoczywisty, niespójny, niedobry, zawstydzający, beztroski, żaden, plagiat, nijaki, słaby, prymitywny, bezmyślny, mieszanie pojęć, nieuporządkowany, niewiele”. Zgodnie z tą koncepcją, artysta rozwiesił nad plenerem artystycznym w Osiekach w 1981 roku transparent z napisem „Świątynia sztuki żenującej i innej”.

Realizacją założeń zawartych w manifestach i innych wypowiedziach o charakterze teoretycznym były obiekty z cyklu Sztuce racjonalnej – sztuka żenująca z początku lat osiemdziesiątych, lecz przede wszystkim cykl performansów dokamerowych Ćwiczenia wyzwalające z 1987 roku. Janiak wykonywał w nich czynności bezsensowne – np. próbował balansować patyczkiem ustawionym na czubku nosa lub przesunąć masywne biurko – lecz także rozbijał głową szklaną szybę i wypychał z kadru Zbigniewa Liberę. Działania te oddawały wyczerpanie się etosu awangardowego i żenującą niemożność nowej kreacji, lecz także poczucie osamotnienia i konieczność rywalizacji w obrębie świata sztuki.

Oprócz Łodzi Kaliskiej Janiak współtworzył inną łódzką grupę – Urząd Miasta, zaś w latach 1981-1987 był czynnym uczestnikiem Kultury Zrzuty, w tym autorem wielu stron magazynu „Tango”. Pod koniec lat osiemdziesiątych Janiak skonceptualizował postmodernistyczny zwrot w twórczości Łodzi Kaliskiej. W późniejszych latach, pozostając aktywnym członkiem grupy, Janiak współtworzył Fundację Ulicy Piotrkowskiej i przez wiele lat był jej prezesem. W 2011 roku został architektem miasta Łodzi. Jako profesor Politechniki Łódzkiej wykłada fotografię i projektowanie wnętrz w Instytucie Architektury i Urbanistyki PŁ oraz na Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi.

Przez znaczną część lat osiemdziesiątych Janiak był jedną z ważniejszych postaci łódzkiego undergroundu artystycznego. Kontestował państwowe instytucje kultury, lecz jednocześnie odcinał się od sztuki patriotycznej, zaangażowanej, czy w jakikolwiek sposób społecznie użytecznej, jak również nie miał związków z opozycją polityczną.

Źródła:
Jarosław Lubiak (red.), "Szczerość i blaga. Etyka prac Łodzi Kaliskiej w latach 1979-89", Łódź 2009.
Marek Janiak (red.), "Kultura Zrzuty", Warszawa 1989.
Łódź Kaliska (red. i oprac.), "Bóg zazdrości nam pomyłek", Łódź 1999.