Niezależny Samorządny Związek Zawodowy “Solidarność” był pierwszym autonomicznym związkiem zawodowym i masową organizacją w Bloku Wschodnim od lat 40. Związek narodził się w wyniku strajków robotników, który wstrząsnął krajem w sierpniu 1980 roku. Najważniejszy okazał się strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, którym dowodził Lech Wałęsa. W porozumieniu z innymi strajkującymi robotnikami utworzono wkrótce Międzyzakładowych Komitet Strajkowy. Po podpisaniu Porozumień Sierpniowych z rządem, zalegalizowano „Solidarność”. Inne ważne czynniki historyczne, które doprowadziły do powstania „Solidarności” to m.in. strajki na Wybrzeżu w 1970 roku, narodziny opozycji demokratycznej, zwłaszcza Komitetu Obrony Robotników w 1976 i Wolnych Związków Zawodowych w 1978, a także mobilizacji społeczna podczas wizyty Papieża Jana Pawła II w Polsce w 1979 roku.

Jako w dużej mierze zdecentralizowana organizacja, „Solidarność” zrzeszała członków o odmiennych politycznych przekonaniach, zawodach i różnym pochodzeniu społecznym. Związek dążył do osłabienia rządów partyjnych i demokratyzacji systemu poprzez wprowadzenie samodzielnie zarządzanych instytucji. U szczytu popularności „Solidarność” miała około 9-10 milionów członków (w 35-milionnowym kraju). W czasie 16 miesięcy jej legalnego funkcjonowania, organizacji udało się rozpocząć niespotykaną dotąd falę zaangażowania społecznego – pomimo ciągłego zagrożenia ze strony polskiego rządu i władz w Moskwie.

13 grudnia 1981 roku autorytarny rząd generała Wojciecha Jaruzelskiego (w tym czasie też przywódcy Partii i dowódcy Polskiego Wojska) wprowadził stan wojenny, zakazując „Solidarności” i innych niezależnych związków, a także uwięził tysiące jej członków i brutalnie stłumił protesty społeczne. „Solidarność” kontynuowała swoją działalność w podziemiu, organizując pokojowy opór, wywołując strajki oraz prowadząc niezależną sieć współpracy i wydawnictw. W 1989 roku jej członkowie wzięli udział w rozmowach Okrągłego Stołu z przedstawicielami reżimu, co doprowadziło do ponownej legalizacji związku i przeprowadzenia częściowo wolnych wyborów 4 czerwca 1989 roku. Zwycięstwo wyborcze pozwoliło na utworzenie rządu Tadeusza Mazowieckiego – pierwszego niekomunistycznego rządu w Europie Wschodniej od przejęcia władzy przez komunistów. „Solidarność” odegrała ważną rolę w upadku komunizmu w Bloku Wschodnim. W 1990 roku organizacja podzieliła się na kilka rywalizujących ze sobą ugrupowań politycznych. Wciąż funkcjonuje jako polski największy związek zawodowy.