Archiwum Teatru Studio i Pracownia Jerzego Grzegorzewskiego zawierają wszelkie materiały wytworzone przez zespół teatralny od roku 1972 do dziś [materiały sprzed 1972 są zdeponowane w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie]. Kolekcja jest unikalnym w skali kraju świadectwem funkcjonowania placówki teatralnej w latach 70. I 80., starającej się zachować niezależność artystyczną i polityczną w czasie dużych podziałów w polskiej kulturze. Szczególnie okres lat 80., kiedy teatrem kierował Jerzy Grzegorzewski, jest ciekawie udokumentowany. Każdy z wystawianych w teatrze spektakli ma swoją własną teczkę, w której dzięki różnym wersjom scenariuszy, notatkom zespołu teatralnego oraz nagraniom dźwiękowym i audiowizualnym widać, jak wyglądała praca nad wystawianiem polskich i zagranicznych sztuk w stanie wojennym i w czasach przełomu politycznego.
Archiwum Artystyczne Teatru Studio i Pracowni im. Jerzego Grzegorzewskiego
Pochodzenie i działalność kulturalna
W Archiwum Artystycznym Teatru Studio i podlegającej pod niego Pracowni im. Jerzego Grzegorzewskiego zainteresowane osoby – głównie badacze historii polskiego teatru, krytycy sztuki i teatrolodzy – mogą znaleźć wszelką zachowaną dokumentację dotyczącą przedstawień teatralnych i działalności Galerii Studio.
W zasobach Archiwum znajdują się wszelkie materiały wytworzone w pracy Teatru i Galerii Studio od 1972 roku, a także spuścizna artystyczna Jerzego Grzegorzewskiego, dyrektora teatru w latach 80. i na początku lat 90. Niestety ze względu na fakt, że do 2009 roku nie istniała odrębna komórka zajmująca się archiwizacją czy udostępnianiem zgromadzonych dokumentów, część materiałów zginęła bądź jest niedostępna. Mateusz Żurawski, znawca twórczości Grzegorzewskiego oraz zatrudniony w Archiwum i Pracowni kustosz zbiorów, dąży do odtworzenia i uzupełnienia braków w kolekcji. Materiały sprzed 1972 zostały zdeponowane w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego, pozostałe – wytworzone po tej dacie – zasiliły Archiwum Teatru Studio.
Zbiory archiwalne są przede wszystkim wykorzystywane do pracy badawczej przez młodsze pokolenie teatrologów zainteresowanych polskim teatrem lat 70. i 80. Sięgają po nie także aktorzy, twórcy, scenografowie starszego pokolenia, chcący przypomnieć sobie atmosferę tamtych czasów. W czasach socjalistycznych placówka Teatru Studio była jednym z bardziej progresywnych i twórczych środowisk artystycznych w Warszawie. Szczególnie za kadencji Grzegorzewskiego Teatr Studio opierał się prostej chęci upolitycznienia i tworzenia jedynie dzieł z jasnym społecznym przekazem. Praktykowanie sztuki w jej awangardowej, wyabstrahowanej od codzienności formie było także pewną strategią oporu wobec władzy socjalistycznej. Grzegorzewski i jego zespół, jak mówił w wywiadzie Mateusz Żurawski, nie uznawał teatru za banalny wehikuł treści politycznych - jak robiło to wiele placówek podczas stanu wojennego. Właśnie przez nieustanne podważanie pojęć takich jak „wspólnota” w swoich wystawieniach Grzegorzewski starał się komentować rzeczywistość i pokazywać różne sposoby rozumienia roli jednostki w społeczeństwie. Jednocześnie jego bogate w znaczenia i pełne gry formalnej treści były dla władz na tyle niezrozumiałe, że w oczach cenzorów nie stanowiły bezpośredniego zagrożenia dla dominującej wizji historii, kultury i społeczeństwa. Awangardowy teatr okazywał się miejscem artystycznej wolności; miejscem, gdzie opór mógł wybrzmieć i być wyrażony za pośrednictwem różnych środków ekspresji.
Zasoby Teatru Studio i nieczynnej już Galerii Studio nie były szerzej znane przed 2009 rokiem. Oczywiście część dokumentów wypożyczano zaprzyjaźnionym krytykom sztuki bądź reżyserom, ale przez brak jasnej struktury i odpowiedzialności w ten sposób wiele materiałów poginęło. Dopiero formalne ukonstytuowanie się Archiwum Artystycznego i Pracowni im. Jerzego Grzegorzewskiego pozwoliło na bardziej usystematyzowaną pracę nad zasobem.
Opis zawartości
W Archiwum obecnie znajduje się około 300 teczek – każda teczka zawiera materiały dotyczące jednego z przedstawień teatralnych. Zwyczajowo w teczce znajdują się różne wersje scenariuszy: suflerskie, inspicjenckie, rzadziej reżyserskie. Porównywanie scenariuszy przeznaczonych dla i używanych przez różnych członków zespołu pomaga badaczom w prześledzeniu procesu produkcji przedstawienia i obserwowaniu, jakie zmiany zachodziły w wizji osób pracujących przy spektaklu. Część wystawianych w Teatrze Studio sztuk posiada także dokumentację audiowizualną; większość ma również dokumentację fotograficzną z prób, premier i regularnych spektakli.
Zawartość
film: 10-99
fotografie: 100-499
literatura podziemna (regularne wydawnictwa archiwalne takie jak broszury, biuletyny, ulotki, raporty, akta, dokumentacje, dokumenty robocze, notatki ze spotkań): 100-499
Grzegorzewski, J., In Bułhak, E., In Żurawski, M., Grzegorzewski, J., & Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego. (2012). Scenariusze. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego. Grzegorzewski, J., Bułhak, E., Żurawski, M., Grzegorzewski, J., Grzegorzewski, J., & Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego. (2014). Cztery komedie równoległe: 1994. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.
Grzegorzewski, Jerzy, Ewa Bułhak, and Mateusz Żurawski. Powolne ciemnienie malowideł: 1985. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2012.
Grzegorzewski, Jerzy, Ewa Bułhak, and Mateusz Żurawski. Tak zwana ludzkość w obłędzie: 1987. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2012.
Grzegorzewski, Jerzy, Ewa Bułhak, and Mateusz Żurawski. Usta milczą, dusza śpiewa: 1988. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2012.
Płoski, Paweł, Mateusz Żurawski, and Janusz Majcherek. Kubły, kubły, miliony kubłów w zupie!: materiały ze studencko-doktoranckiej konferencji naukowej poświęconej teatrowi Jerzego Grzegorzewskiego. Warszawa: Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza, 2008.
Taranienko, Zbigniew. Trzask pękających parawanów. Warszawa: Centrum Sztuki Studio im. S. I. Witkiewicza, 2006.
Mateusz, Żurawski , interview by Kruczkowska, Patrycja , May 26, 2017. COURAGE Registry Oral History Collection
