Kultura Zrzuty stanowiła alternatywny fenomen artystyczny, którego największa aktywność przypadła na lata 1981-1987. Nie była to typowa grupa artystyczna, raczej konstelacja twórców, którzy obrali wspólnotowość jako sposób bycia, zabawy i pracy. Sama nazwa "Kultura Zrzuty" konotuje wspólnotowość i odnosi się zarówno do kolektywnej pracy artystycznej, jak i do zrzucania się na wódkę. Miejsca, z którymi zwykle łączona jest Kultura Zrzuty, to m.in. Strych - prywatna pracownia i galeria na strychu kamienicy przy ul. Piotrkowskiej w Łodzi - oraz Teofilów, gdzie odbywały się artystyczne plenery. Kulturę Zrzuty postrzegać można w szerszej perspektywie ruchu prywatnych galerii powstających w Polsce w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Wspólnota kontestowała sztukę oficjalnego nurtu i tak zwaną sztukę przykościelną, a także społeczne normy dotyczące stylu życia, posługując się w swoich działaniach dowcipem, blagą, prowokacją.
W obrębie Kultury Zrzuty powstało wiele rozproszonych materiałów: zdjęć, filmów, obiektów ready-made, manifestów, których zbieraniem i przechowywaniem zajmowała się uczestniczka tamtych wydarzeń – Zofia Łuczko. Renesans zainteresowania dokonaniami Kultury Zrzuty i sporów o jej spuściznę miał kumulację w 2012 roku, podczas spotkań poświęconych twórczości tego środowiska. Wówczas osoby związane z grupą Łódź Kaliska zachęciły Zofię Łuczko do podjęcia wysiłku opracowania i udostępnienia zbieranych przez nią przez lata materiałów. Zbiory te, uzupełnione o archiwa Grzegorza Zygiera i członków Łodzi Kaliskiej, zostały udostępnione w sieci na specjalnie powołanej do tego celu stronie, z pomocą Fundacji Miasto Kultury i wykorzystaniem infrastruktury tej organizacji (współtworzonej przez Zofię Łuczko wraz z mężem i synem). Sama opiekunka zbiorów nazywa stworzoną w ten sposób kolekcję „rodzinnym archiwum”.
Udostępnienie kolekcji w internecie służy przedstawieniu rozproszonego dziedzictwa grupy i oddaniu głosu jej twórcom, a także odpowiada na liczne pytania ze strony badaczy: historyków sztuki, kuratorów oraz autorów publikacji zainteresowanych tą tematyką.
Z powodu braku środków finansowych i rąk do pracy fundacja nie prowadzi dalszej digitalizacji materiałów, nie zajmuje się również działalnością edukacyjną. Współpracuje natomiast z instytucjami organizującymi wystawy i wydarzenia związane z awangardową sztuką lat osiemdziesiątych, takimi jak Muzeum Sztuki w Łodzi lub CSW „Znaki Czasu” w Toruniu. Udostępnia materiały badaczom oraz ułatwia komunikację zainteresowanej publiczności z twórcami ze środowiska Kultury Zrzuty.
Większość twórców zgromadzonych materiałów i opiekunka kolekcji nie czują się związani z antykomunistyczną opozycją polityczną. Ich działania stanowiły sprzeciw wobec oficjalnej sztuki, reprezentowanej zarówno przez publiczne instytucje, jak i elity symboliczne i wpływowe postaci świata sztuki. Wspólne życie i twórczość niezależna od przyjętych wzorców miały charakter alternatywny, anarchizujący, neo-dadaistyczny, programowo niekonsekwentny i prowokacyjny. Twórcy biorący udział w Kulturze Zrzuty byli jednocześnie członkami innych grup, na przykład Łodzi Kaliskiej i Urzędu Miasta. Mimo dystansu Kultury Zrzuty do politycznego zaangażowania, środowisko to było inwigilowane przez Służbę Bezpieczeństwa.
Zakres materiałów w kolekcji jest szeroki – obejmuje artefakty takie jak manifesty, druki ulotne, zdjęcia dokumentujące przebieg wydarzenia, zapiski z rozmów, urywki myśli, stanowiące swoiste „archiwum fragmentów”. Najczęstsze, przeplatające się tematy to kondycja sztuki współczesnej i sytuacja artystów oraz społeczno-polityczne realia życia w Polsce Ludowej lat osiemdziesiątych.
Źródła:
Jarosław Lubiak (red.), "Szczerość i blaga. Etyka prac Łodzi Kaliskiej w latach 1979-89", Łódź 2009.
Marek Janiak (red.), "Kultura Zrzuty", Warszawa 1989.
