COURAGE

łączymy kolekcje

Skłot Rozbrat istnieje od 1994 roku i od początku prowadzony jest przez kolektyw. Ruch anarchistyczny w Poznaniu po wojnie zaistniał dopiero pod koniec lat osiemdziesiątych. Na początku następnej dekady - podobnie jak w Warszawie, Lublinie, Trójmieście i innych miastach - domagał się przyznania lokalu na własną działalność. W 1990 roku anarchiści okupowali w tym celu siedzibę ZSMP. Dwa lata później miasto oddało im poniemiecki bunkier przy ulicy Lutyckiej. Miejsc nie nadawało się do użytkowania i zostało szybko porzucone. W 1994 roku poznańscy anarchiści, zainspirowani działaniami autonomistycznymi w Niemczech, Holandii i Włoszech, postanowili zmienić taktykę i zaskłotować pustostan. Wybrali opustoszałe budynki dawnej hurtowni przy ulicy Pułaskiego. Od 1994 roku mieści się tam skłot Rozbrat, obecnie najdłużej działający skłot w Polsce.

Pierwsze dwa lata istnienia skłotu wypełnione były pracami remontowymi i adaptacyjnymi. W 1995 roku na skłocie zaczęły odbywać się koncerty. W 1997 roku założona została na skłocie Poznańska Biblioteka Anarchistyczna, a regularnym zwyczajem stały się Biesiady Wolnościowe. Od tego też roku Rozbrat jest nieformalną siedzibą poznańskiej sekcji Federacji Anarchistycznej. W 2000 roku powstał Klub Anarchistyczny. O ile w latach dziewięćdziesiątych Rozbrat był centrum kultury alternatywnej - miejscem koncertów, wystaw, spotkań, wieczorków poetyckich itd. - o tyle na początku lat dwutysięcznych, pod wpływem międzynarodowego ruchu alterglobalistycznego, kolektyw Rozbrat przestawił swoją działalność na cele społeczno-polityczne. Zmianę tę należy postrzegać w szerszym kontekście atrofii kultury alternatywnej pod koniec lat dziewięćdziesiątych i starć ideowych w ruchu anarchistycznym w Polsce. W latach dziewięćdziesiątych dominowały w tym ruchu postawy indywidualistyczne i libertariańskie, a przedmiotem zainteresowania były kwestie kultury, sztuki, filozofii. Na początku nowej dekady przewagę zdobyli anarchiści zorientowani lewicowo, prospołecznie, zainteresowani walką polityczną. Od tego czasu Rozbrat jest centrum społecznym goszczącym inicjatywy lokatorskie, pracownicze, ekologiczne i antyfaszystowskie.

Kolektyw skłotu od początku kieruje się zasadami samorządności i radykalnej demokracji, z zasady odrzucając wszelkie dotacje, subsydia, mecenaty i działalność komercyjną. Poznańska Biblioteka Anarchistyczna jest jedną z wielu form działalności, które zlokalizowane są na terenie skłotu i podlegają decyzjom kolektywu.

Źródła:

"Krótka historia Rozbratu", rozbrat.org, http://www.rozbrat.org/rozbrat.
Małgorzata Praczyk (red.), "Poznań w działaniu", Stowarzysenie Czas Kultury, Poznań 2017.

Polski Kościół Katolicki był jedną z najważniejszych organizacji stawiających realnych opór socjalistycznemu reżimowi. Był jedynym wewnętrznym przeciwnikiem respektowanym przez władzę, aż do utworzenia WZZ Solidarność (aczkolwiek związek pomiędzy Solidarnością i Kościołem był niezwykle bliski). Pozycja Kościoła wrosła znacząco po tym, gdy w 1978 na Papieża został wybrany Karola Wojtyły, który otwarcie krytykował ustrój socjalistyczny. Polscy księżą byli często obserwowani i prześladowani, czego tragicznym przykładem może być zabójstwo księdza Jerzego Popiełuszki.

Przez dziesięciolecia Kościół angażował się w liczne inicjatywy mające na celu osłabienie władzy reżimu: od wspierania prześladowanych i ich rodzin, przez organizację pomocy w czasie stanu wojennego, po całkowicie jawne akcje, takie jak odprawianie mszy świętych w Stoczni Gdańskiej w czasie strajków. Kościół oferował zarówno moralne, jak i materialne wsparcie członkom opozycji demokratycznej, angażującym się m.in. w kolportaż prasy podziemnej.

W 1975 roku zorganizowano pierwszy Tydzień Kultury Chrześcijańskiej(TKCh) – wydarzenie łączące intelektualistów i artystów wokół wspólnej debaty i artystycznych pokazów. Dzięki sukcesowi pierwszych obchodów, TKCh stało się wydarzeniem cyklicznym, organizowanym po dziś dzień w wielu miastach Polski. Przedłużeniem działalności TKCh zajęło się Duszpasterstwo Środowisk Twórczych: inicjatywa organizowana od 1978 roku, stanowiąca platformę wymiany myśli i będąca podstawą organizacji opozycji kulturowej.

Pierwszą inicjatywą środowiska "Karty" była nielegalnie wydawana gazetka, której pierwszy numer opublikowano w styczniu 1982 roku w Warszawie, tuż po wprowadzeniu stanu wojennego. Łącznie wydano 19 numerów podziemnej "Karty". W 1987 redakcja gazety zainicjowała powstanie Archiwum Wschodniego - ruchu społecznego dokumentującego przeszłość dawnych Kresów Wschodnich. Od 1990 Karta działa legalnie - dwie utworzone wówczas fundacje połączono w 1996 roku w Fundację Ośrodka KARTA.

Dzisiejsza KARTA to wydawca książek i kwartalnika historycznego, organizatorka wystaw i konkursu historycznego dla młodzieży "Historia bliska". To również największe w Polsce archiwum społeczne. Archiwum dokumentowe zawiera wydawane w drugim obiegu książki i czasopisma, ale również wpisaną na listę UNESCO kolekcję "Solidarności". Ogromne archiwum fotograficzne KARTA można łatwo przeszukiwać dzięki oddzielnej stronie internetowej. KARTA prowadzi również, w kooperacji z Domem Spotkań z Historią, największe w kraju Archiwum Historii Mówionej.

Więcej o historii KARTY tutaj.