COURAGE

łączymy kolekcje

„Samoidentyfikacja” to performans oraz cykl fotomontaży, na których naga postać kobieca wkracza w publiczną przestrzeń stolicy – czeka w kolejce, kroczy w gęstym tłumie przechodniów, czy staje naprzeciw umundurowanej policjantki kierującej ruchem. 

Akcja polegała na wyjściu z przestrzeni galerii nago na reprezentacyjną Starówkę. Tam, pod znanym warszawiakom Pałacem Ślubów, performerka wmieszała się w grupę świadków i gości weselnych wiwatujących po ceremonii. Jak interpretuje to Muzeum Sztuki Nowoczesnej, artystka „skonfrontowała się w ten sposób z instytucją małżeństwa, determinującą jeden z komponentów kobiecości rozumianej jako schemat osobowości wytworzony przez kulturę patriarchalną.”

Podczas wernisażu fotomontaży Ewa Partum nago przed publicznością odczytała feministyczny manifest, w którym piętnuje nierówność prestiżu kobiet i mężczyzn w świecie sztuki.

W katalogu wystawy, którego druk przez rok wstrzymywała cenzura, Partum pisze o „statusie społecznym i kulturowym” kobiet, „rozumianym jako pewnego rodzaju suma ról, model wytworzony przez tradycję (…) pewien zespół funkcjonujący w świadomości społecznej”. Ten „wzór osobowy kobiety” nazywa „wytworem kultury patriarchalne”, który „upośledza kobietę przy pozorach respektu dla niej”.

Na stronie muzeum dowiadujemy się też o ówczesnym odbiorze wystawy przez władze i publiczność: „Niektóre zdjęcia/kolaże nie mogły być pokazane z powodu cenzury, np. zdjęcie nagiej artystki przed budynkiem rządowym. Otwarcie wystawy było zagrożone posądzeniem o pornografię i nihilizm. Zwyczajni przechodnie reagowali oburzeniem: « nie jesteśmy w Afryce».”

Zespół Siekiera wpisał się w historię polskiego punka występując na Festiwalu Muzyków Rockowych w Jarocinie w 1984 roku, gdzie stał się sensacją i zdobył wyróżnienie. 
Powstał w 1983 roku w niewielkim mieście Puławy, w województwie lubelskim, i był aktywny do 1988 roku. Kompozytorem i autorem utworów jest Tomasz Adamski, będący też gitarzystą, a od pewnego momentu również wokalistą grupy.

Adamski wykrzykuje teksty zdartym głosem do prostych brudnych riffów gitarowych. Agresywnym wokalem, zawrotnym tempem i jego nagłymi zmianami wczesna Siekiera przypomina bardziej speedpunkowy The Exploited czy thrashmetalowy Motörhead, niż lepiej znane anglosaskie gwiazdy punka.
Teksty utworów jak Atak Już Nadchodzi, Nadchodzi Zwykłe Świństwo, Krwawy Front, Rana Kłuta, Zabij ty!, Oddział ślepych  składają się zwykle z zaledwie kilku słów wyrażających agresję, okrucieństwo i nihilizm wojny. Utwory można interpretować zarówno jako wyraz fascynacji przemocą i chaosem wojny, jak również jako przekaz antywojenny, skierowany do młodzieży podlegającej obowiązkowemu poborowi, w autorytarnym państwie, które dopiero co skierowało wojsko przeciw własnym obywatelom, w momencie eskalacji zimnej wojny.

Na wszystkich frontach świata to kompilacja aż 30 studyjnych nagrań demo oraz nagrań z koncertów w Jarocinie i Wrocławiu z roku 1984, czyli początków działalności zespołu.
Nagrania te nie ukazały się wcześniej w żadnej formie. Zostały wydane dopiero w 2008 roku, dzięki staraniom Roberta Jarosza w ramach Archiwum Trasa W-Z, który wciągnął do współpracy Sławomira Pakosa, właściciela małej wytwórni płytowej z Katowic specjalizującej się w punku i reggae, o nazwie W moich oczach (płytę wydano w serii „Manufaktura legenda”).

Na pytanie czemu zaczął wydawać zaginione nagrania polskiego punka od Siekiery, Robert Jarosz odpowiedział w wywiadzie  w Gazecie Wyborczej „Bo to bardzo ostry przedmiot, który wyrąbie miejsce dla muzyki z lat 80. w dzisiejszej przestrzeni kulturowej. Ten genialny zespół dla wielu jest synonimem jarocińskiej generacji”.

Płycie towarzyszyła współczesna okładka Wilhelma Sasnala, głośnego polskiego malarza, który debiutował w latach 2000. i jest znany szerszej publiczności dzięki sukcesowi komercyjnemu na zachodnioeuropejskich rynkach sztuki, a także 40-stronicowa książeczka z tekstami utworów w wersji polskiej i angielskiej, fotografiami i komentarzem.

Informacje o powrocie „muzyki z Jarocina” trafiły do prasy, a nakład płyty szybko się sprzedał, co doprowadziło do reaktywacji zespołu i wydania nowej płyty w 2011 roku.

Źródła:
Sienkiewicz Maciej, Siekiera, Culture.pl 2010, https://culture.pl/pl/tworca/siekiera

Zenon Mirota przez ponad 50 lat pracował w Stoczni gdańskiej jako fotograf, jednak przez dekady swojej działalności stworzył znacznie więcej, niż dokumentację budowy statków. Jego zdjęcia ukazują fascynację zróżnicowaną przestrzenią gigantycznego zakładu przemysłowego. Wielkie stalowe konstrukcje dla Miroty są źródłem inspiracji.

Niektóre ze zdjęć Miroty są dość abstrakcyjne, a niektóre ukazują piękno w nieoczywistej scenerii. Wiercenie, tłuczenie, cięcie, spawanie – wszystkie te elementy kojarzone z przemysłowym aspektem socjalistycznej rzeczywistości, dla niego są podstawą artystycznej fotografii. Mirota bawił się kolorem, formą i kompozycją, a w rezultacie stworzył niezwykle zróżnicowaną kolekcję.

Poza wielką wartością estetyczną, zbiór fotografii Miroty żywo opisuje życie stoczni. Dokumentuje sceny z życia codziennego: proces produkcji statku od początku do wodowania czy inspekcje i wizytacje przedstawicieli władzy. Zdjęcia dają wgląd w dzień z życia stoczniowca – z trudami ciężkiej pracy fizycznej oraz momentami wytchnienia i radości w czasie przerwy (co zostało wspaniale ukazane np. poprzez serię portretów w latach 70.). Fotografie pokazują także zmiany, jakim Stocznia Gdańska ulegała na przestrzeni półwiecza. W 1980 roku Mirota z uwagą fotografował strajki, które odmieniły bieg polskiej historii. Zdjęcia z Sierpnia ‘80 ukazują: hasła i plakaty polityczne na murach zakładu, stoczniowców okupujących sale i place stoczni, morze ludzi, którzy przychodzili pod bramy Stoczni, aby wyrazić swoje poparcie dla strajkujących.

Seria zdjęć Zenona Miroty jest jednym z najcenniejszych elementów Fzbiorów fotograficznych Europejskiego Centrum Solidarności (ECS). Jego fotografie są często prezentowane przez instytucję, szczególni w czasie wydarzeń poświęconych historycznej przestrzeni stoczni. ECS zorganizował także wystawę on-line „Stocznia według Zenona Miroty”, która może być podziwiana na ich stronie.

Zenon Mirota wciąż fotografuje Stocznię Gdańską. Pomimo jej zaniedbania i stopniowego upadku, fotograf nigdy nie przestał odnajdywać piękna w jej niezwykłej przestrzeni.

Sweter został podarowany Europejskiemu Centrum Solidarności (ECS) przez żonę Lecha Wałęsy, Danutę. Sweter jest typowy dla socjalistycznej mody: w kolorze musztardowym, z kiepskiej jakości materiału. Taki sweter nosiło wielu mężczyzn, ale ten ma szczególną historię: przywódca protestów w Stoczni Gdańskiej miał go na sobie w czasie podpisywania Porozumień Sierpniowych w 1980 roku i dlatego musztardowy element garderoby widoczny jest na wielu fotografiach, reprodukcjach oraz materiałach filmowych.

Sweter podziwiać można na wystawie stałej w ECS. W 2012 roku w biografii tej pamiątki otwarto nowy rozdział: został wypożyczony Andrzejowi Wajdzie do jego filmu „Wałęsa. Człowiek z nadziei”, dokumentującego życie Lecha Wałęsa i początki ruchu demokratycznego. Aktor grający Wałęsę, Robert Więckiewicz, ma na sobie sweter w kulminacyjnym momencie filmu.

W kolekcji ECS znajduje się również olbrzymi długopis z wizerunkiem Św. Marii, którym Wałęsa podpisał Porozumienia.

Książka „Generacja” przedstawia warszawską scenę punk i reggae w połowie lat 80. To album 160 fotografii Michała Wasążnika ukazujących z bliska zespoły i ich fanów: na scenie, w kuluarach, w trasie, w czasie imprez, na ulicach PRL-owskich miast. Zdjęciom towarzyszy tekst zmontowany przez Roberta Jarosza z wypowiedzi uczestników środowiska oraz z krótkich wprowadzeń Jarosza do wydarzeń politycznych i kulturalnych ważnych dla tego środowiska oraz do sytuacji społeczno-politycznej PRL.

Wypowiadają się muzycy jak Robert Brylewski (zespoły Brygada Kryzys, Izrael, Armia), Tomasz Lipiński (Brygada Kryzys, Tilt) czy Paweł „Kelner” Rozwadowski (Deuter, Izrael), ale także Paweł „Konjo” Konnak z gdańskiej grupy artystycznej TotArt czy organizator festiwalu w Jarocinie Walter Chełstowski. Jaroszowi udało się dotrzeć również do funkcjonariuszy aparatu władzy jak Jerzy Urban (rzecznik prasowy rządu PRL w latach 1981-1989) i Aleksander Kwaśniewski (ówczesny minister ds. młodzieży i redaktor Sztandaru Młodych, późniejszy prezydent III RP).

Stawki projektu krakowskie wydawnictwo Ha! Art opisuje na swojej stronie tak: „« Generacja» (…) przynosi nowe imaginarium polskiej kultury popularnej lat osiemdziesiątych, umieszczając w jej centralnym miejscu postacie [muzyków przedstawionych w książce] (…) Naturalną koleją rzeczy nowy panteon oczyszcza pole kultury z mastodontów w rodzaju zespołów Perfect, Lombard, TSA, Turbo itp. [zespołów rocka głównego nurtu lat 80.]”. 

Na książkę składa się również kalendarium wydarzeń z lat 80., które wpłynęły na punkową scenę, oraz szczegółowy opis fotografii identyfikujący zespoły i postaci na zdjęciach. Książka zawiera ponadto anglojęzyczną wersję tekstu Jarosza.