COURAGE

łączymy kolekcje

Libera pionier sztuki video – przez całe lata 80. intensywnie dokumentował polskie życie artystyczne, w tym imprezy i plenery środowiska Zrzuty, a także wystawy i performanse zaprzyjaźnionych artystów. 

Nagrywał też najbliższych, w tym przykutą do łóżka 90-letnią babkę, z którą był bardzo zżyty, i którą opiekował się wkrótce po wyjściu z więzienia. Kamera rejestruje jak dwudziestoletni mężczyzna karmi, myje i przewija babkę. Rejestruje też, jak babka, w zaawansowanej demencji, kręci żelaznym nocnikiem, w regularnej sekwencji, co Libera zidentyfikował jako rodzaj mistycznego rytuału zastępującego modlenie się na różańcu. Libera po pewnym czasie zmontował te nagrania i zaczął pokazywać znajomym artystom i kuratorom. Tak powstały jedne z pierwszych, najmocniejszych i najbardziej znanych dzieł polskiego video artu. (Obrzędy intymne 1984, Perseweracja mistyczna 1984).

Między innymi w kontekście tych prac, Libera  określa swoje działania „sztuką prywatną” – nie tworzoną z myślą o publiczności, a także, za kolegą-artystą Markiem Janiakiem, „sztuką żenującą”. Sztuka żenująca „Wywołuje efekt zażenowania, konfuzji, wytrąca widza z normalnego toku myślenia”. Jej „piękno jest w pomyłce, w jakimś wyjątkowym «niedorobieniu», w nieznanej sytuacji, w dziwności i w konfuzji” (Libera w rozmowie z Łukaszem Gorczycą i Arturem Żmijewskim).

Należy je też interpretować w kontekście dyskusji o starości, chorobie i śmierci, „kulcie młodości” kultury wizualnej, a także nierównym obciążeniu pracą opiekuńczą między płciami.

Ten muzyczno-optyczny eksperyment jest czymś w rodzaju proto-teledysku.

Czarnobiałe wizualizacje przypominają raz to archaiczną grę komputerową z szafiastego automatu, raz surrealistyczny fotomontaż, innym razem automatycznie wytworzoną abstrakcyjną animację. Film ten powstał jednak na taśmie celuloidowej 35 mm w 1944 roku w Anglii, gdzie Franciszka i Stefan Themersonowie znaleźli się na emigracji w czasie II Wojny Światowej.

Warstwę dźwiękowa filmu to cztery pieśni Karola Szymanowskiego, śpiewane po angielsku. To co widzimy na ekranie to interpretacje pieśni. Do każdej pieśni załączone jest krótkie wprowadzenie, czytane przez lektora, w którym twórcy objaśniają użytą tym razem metodę łączenia dźwięku z obrazem.

Raz są to metaforyczne obrazy zainspirowane tekstem pieśni, raz jest to analiza składowych pieśni, w której grupie instrumentów przypisane są różne obrazy, raz każdemu instrumentowi odpowiada zaledwie prosty kształt geometryczny, którego wielość fluktuuje w zależności od tonu.

W filmach: „Artyści analizują sposoby transpozycji dźwięku na obraz i odwrotnie, starając się znaleźć taką metodę łączenia odmiennych środków wyrazu, by nie prowadziła do wzajemnej ilustracji, a do osiągnięcia koherencji treści, właściwej każdemu z mediów”.

The official accusatory act concerning the case of Arsenie Platon (case No. 6539) was issued by the KGB investigator Captain Sidelnikov on 19 December 1961, when it was approved by the head of the Moldavian KGB, Major General Savchenko. This document was also approved by the Prosecutor General of the Moldavian SSR, A. Kazanir, on 21 December 1961. The accusatory act provided a concise and synthetic narrative of the main “anti-Soviet activities” conducted by the defendant during 1957–1961 and a detailed account of the accusations brought against Platon. The main count of indictment referred to the “anti-Soviet nationalist agitation” that Platon purportedly spread among his network of friends and acquaintances. Concretely, the defendant was accused of the following misdemeanours: “displaying a nationalist orientation and open hostility toward Soviet power, during 1957–61 he systematically conducted anti-Soviet agitation; he wrote and spread poems containing calumnies regarding Soviet reality and the CPSU, rude and insulting attacks against the Head of the Soviet government, as well as anti-Soviet nationalist fabrications, directed against communists and citizens of Russian origin residing in Moldavia; produced drafts of nationalist proclamations with open calls to the Bessarabians to unite in their fight for overthrowing Soviet power in Moldavia; spread among his milieu provocative nationalist fabrications and lies, expressing his discontent with Soviet power and with the presence of Russian people in Moldavia; propagated calumnies against Soviet reality, praising the living conditions during the former Romanian bourgeois regime; publicly read his anti-Soviet poems, which distorted and discredited the Soviet social system and the leaders of the Soviet state.” This fragment is revealing not only for the substance of Platon’s crimes in the eyes of the Soviet authorities, but also for the language and rhetoric used by the regime to categorise and classify various dissident and oppositional actions. It is clear that Platon’s nationalist views, the articulation of his opinions in public, as well as his draft proclamations and the favourable comparison of the Romanian regime to its Soviet counterpart were the most serious aspects of his case, which aggravated his situation further. Platon’s defence strategy, based on his denial of any public impact of his views and the obstinate refusal to confirm the witness accounts that incriminated him, ultimately backfired when the investigators adduced additional evidence and confronted him directly with the witnesses. It seems that his arrest was preceded by a denunciation made by several of his co-workers or fellow patients during his earlier time in the hospital, in the summer of 1961. Although this does not result clearly from his file, it is probable that the KGB had some hints of his suspicious behaviour, which explained the search of his house on 18 October 1961. The accusatory act also carefully traced Platon’s contacts during 1957–1961, emphasising the possible motivations and influences that might clarify his conversion to nationalism and his criticism of the regime. Despite Platon’s acceptance of the substance of the accusation and of his guilt, the accusatory act noted that the defendant’s “anti-Soviet views” were already apparent during his earlier prison term, in 1957, and thus contradicted Platon’s assertion that he only became disenchanted with the regime after 1959, under the influence of his co-worker, Nikolai Emelianov. The textual nature of Platon’s criticism and the possibility of a wider public impact of his views were especially worrying for the authorities. Despite the isolated and spontaneous character of his actions and the failure to prove Platon’s connection to any organised form of opposition, the radicalism of his nationalist rhetoric was enough to convince his KGB investigators of his potential danger. He was indicted according to article 67, part 1, of the Criminal Code of the Moldavian SSR (“anti-Soviet agitation and propaganda aimed at undermining Soviet power”) and sentenced to three and a half years of prison in a high-security labour correction colony. Following the usual pattern of the Soviet justice system, the sentence repeated almost literally the text of the accusatory act.